Liberale Kamerleden voelen zich na alle affaires kwetsbaar, miskend en opgejaagd door ‘integritisme’. ‘Baan bij de VVD’ vergt discipline.
Een gevoel van onmacht bekruipt de VVD-fractie in de Tweede Kamer. Ze zijn de grootste, maar in hun poging greep op de zaken te krijgen, worden ze telkens afgeleid door gedoe.
Er is ongemak in de fractie om ‘integritisme’: in hun ogen onterechte kritiek van buiten dat VVD’ers maar wat aanrommelen. Waarna de partijtop de teugels aantrekt zodat er wel fractieleden moeten sneuvelen.
Machtsarrogantie
René Leegte struikelde over een ongeoorloofd bijbaantje. Hij zal vooral worden herinnerd als de VVD’er die in de trein vanuit Groningen hardop zat te bellen over de gewiekste manier waarop de VVD de critici van het energiebeleid van VVD-minister Henk Kamp terzijde schoof. Knullige variant van machtsarrogantie.
Mark Verheijen stapte eerder op. Genekt door de beeldvorming, zeggen fractieleden. Hij declareerde in 2012 deels een diner met politici en ondernemers inclusief flessen wijn van 127 euro per stuk. VVD’ers zeggen dat Henk Krol (50Plus) destijds bij de Gay Krant met echt grote bedragen rommelde.
Magda Berndsen (D66) ontving in een eerdere periode als politiechef onrechtmatige onkostenvergoedingen. ‘Waarom wordt niet eens journalistiek onderzocht of dit bedrag is teruggestort?’ klagen liberale Kamerleden. Volgens D66 ging het om een bedrag van 20 mille, dat Berendsen vrijwillig aan het afbetalen is.
Opgejaagd
Het tekent de verongelijktheid van VVD-Kamerleden. Ze voelen zich kwetsbaar, miskend en opgejaagd. Zo erg dat ze niet beseffen hoe ze alles over zichzelf afroepen. Komt een van de fractieleden in opspraak, dan kiest de VVD ‘een woordvoeringslijn’.
Nu eens is dat een botte ontkenning. Dan weer is het wegwuiven: ‘Opgeklopt’. De voorlichters van premier Mark Rutte (VVD) en de woordvoerders van de VVD-fractie stemmen alles met elkaar af en smoren interne kritiek.
‘Hoe dom kun je zijn?’ verkneukelen andere fracties zich. Zij constateren hoe de VVD journalisten prikkelt om met nieuwe onthullingen te komen. De VVD is groot genoeg om als machtsmachine te fungeren, maar dan moet je niet bij de geringste tegenwind in de ontkenningsmodus kruipen.
De VVD-fractie heette vroeger een ‘kruiwagen met kikkers’. Hans Wiegel liet ze kwaken. Frits Bolkestein trok een eigen lijn. Maar nu leeft er zo’n huiver voor wanklanken dat de fractie omkomt in discipline en braafheid.
Spindoctor
Waar is toch het ‘dualisme’ van de VVD gebleven? In plaats van een eigenzinnige fractie met kleine middenstanders en grootsteedse excentriekelingen, zit er een gestroomlijnde club high potentials in de VVD-bankjes.
Het onlangs door Malik Azmani gepresenteerde plan voor een streng asielbeleid werd aangeprezen met het argument dat de VVD er al een jaar mee bezig was. Dan is het raar dat alleen de PVV enigszins instemde. Maar: ‘Losse flodder.’
Na het vertrek van Verheijen gaf premier Rutte toe zich te hebben vergaloppeerd met zijn afwerende reacties. Vorige week vertrok spindoctor Henri Kruithof – de voorlichtingsdompteur van de fractie – wegens te veel ‘negatieve energie’ op het Binnenhof. Kortom, de VVD snakt naar applaus, maar raakt verward in affaires.
Koppig
Fractieleider Halbe Zijlstra zei in de Volkskrant dat de VVD gerommel hoog opneemt: ‘Ze zijn hun baan bij de VVD kwijt.’ Liberalen zien hun partij blijkbaar als een bedrijf dat capabele of niet zo capabele medewerkers inhuurt om voor directeur Rutte een klus te klaren.
Daarom zijn ze ook zo verbolgen over de ‘zetelroof’ door Johan Houwers, een VVD-Kamerlid dat het veld moest ruimen wegens hypotheekfraude, met justitie een schikking trof en toen de vrijkomende zetel van Verheijen innam.
Grondwettelijk stond Houwers in zijn recht, maar de VVD royeerde hem en werkt niet samen met de koppige Achterhoeker.
Staatsman in spe
Zijlstra zinspeelt op veranderingen in de Grondwet om ‘zetelroof’ voortaan onmogelijk te maken. Zoals hij eerder ook suggereerde de niet zo coöperatieve Eerste Kamer een kopje kleiner te maken.
Het zijn de oprispingen van een politicus die zijn geduld verliest. Wil Zijlstra ooit premier worden – zijn ambitie staat vast – dan moet hij de staatsman in spe uithangen. Niet een haastig iemand die met één druk op de knop zijn zin wil doordrijven.
Iedereen weet dat Kamerleden op de slippen van hun lijsttrekker binnenkomen. Als ze dan tussentijds op eigen houtje verdergaan, bedriegen ze hun partij en hun kiezers.
Maar als je dat onmogelijk maakt, kan de partijtop fractieleden voortdurend dwingen om in te stemmen met alle coalitievoorstellen op straffe van ontslag. Dan krijg je loonslaven als volksvertegenwoordiger.
Elsevier nummer 14, 4 april 2015