De verkiezingen van 22 november zijn traditiegetrouw op een woensdag. De meeste Europese landen houden hun verkiezingen op zondag. Waarom houdt Nederland halsstarrig vast aan de woensdag?
De Kieswet bepaalt dat er 44 dagen – 7 weken en 2 dagen – na de kandidaatstelling moet worden gestemd. Aangezien de kandidaatstelling op een maandag is, vallen de verkiezingen normaliter op een woensdag. Nederland is het enige land in Europa dat zijn verkiezingen standaard op woensdagen houdt.
De Kiesraad verklaart dat de regering zoveel mogelijk kiezers de mogelijkheid wil geven hun stem uit te brengen. Om tegemoet te komen aan religieuze groepen, vallen de vrijdag, zaterdag en zondag af.
Maandag is ook geen optie, omdat de praktische voorbereidingen voor de verkiezingen dan grotendeels in het weekeinde vallen. Van de drie overgebleven dagen (dinsdag, woensdag en donderdag) is de woensdag – ook om praktische redenen – het handigst. Veel stemlokalen zijn in bassischolen gevestigd, die op woensdag maar een halve dag worden belast.
Uitzonderingen op de ‘woensdag-regel’
Slechts een paar keer vielen de Tweede Kamerverkiezingen niet op een woensdag. Zo waren de verkiezingen van 12 maart 1959 op een donderdag, omdat het de dag ervoor Biddag was. Dominee Gijsbert Spilt schreef de dag voor de verkiezingen op de voorpagina van Trouw: ‘De Biddag beïnvloedde deze keer de datum van de stemdag. Wie bidt komt tot een bepaalde “stemming”. Wie bidt, stemt daarmee reeds en stemmen is ook bidden.’
Ook in 1946, 1981 en 1994 waren de Tweede Kamerverkiezingen niet op een woensdag, maar op een dinsdag of donderdag. De Europese verkiezingen zijn ook op donderdag, omdat deze alleen van donderdag tot zondag mogen worden gehouden. Zo zijn de verkiezingen in Nederland voor het Europees Parlement volgend jaar op donderdag 6 juni, terwijl dezelfde verkiezingen in België op zondag 9 juni zijn.
-
Bekijk de historische data voor de Tweede KamerverkiezingenWoensdag 3 juli 1918
Woensdag 5 juli 1922
Woensdag 1 juli 1925
Woensdag 3 juli 1929
Woensdag 26 april 1933
Woensdag 26 mei 1937
Donderdag 16 mei 1946
Woensdag 7 juli 1948
Woensdag 25 juni 1952
Woensdag 13 juni 1956
Donderdag 12 maart 1959
Woensdag 15 mei 1963
Woensdag 15 februari 1967
Woensdag 28 april 1971
Woensdag 29 november 1972
Woensdag 25 mei 1977
Dinsdag 26 mei 1981
Woensdag 8 september 1982
Woensdag 21 mei 1986
Woensdag 6 september 1989
Dinsdag 3 mei 1994
Woensdag 6 mei 1998
Woensdag 15 mei 2002
Woensdag 22 januari 2003
Woensdag 22 november 2006
Woensdag 9 juni 2010
Woensdag 12 september 2012
Woensdag 15 maart 2017
Woensdag 17 maart 2021
Bekijk honderden lijstjes in het Groot Politiek Lijstenboek
Europese landen houden verkiezingen vooral op zondag
Europees gezien is Nederland, met zijn vaste verkiezingen op woensdag, een buitenbeentje. De meeste landen houden hun verkiezingen op zondag. In Bulgarije, Cyprus, IJsland, Letland, Malta en Slowakije zijn de verkiezingen op zaterdag.
Behalve Nederland houden vier andere Europese landen hun verkiezingen standaard op een doordeweekse dag: Noorwegen (maandag), Denemarken (dinsdag), het Verenigd Koninkrijk (donderdag) en Ierland (vrijdag). Tsjechië en Zwitserland hebben hun verkiezingen verspreid over twee dagen.
Lees verder onder de kaart
Voorlopig blijft woensdag de standaard
Het lijkt erop dat de woensdagse verkiezingen niet snel zullen verdwijnen. Bij de behandeling van de Kieswet in 1988 opperde de PvdA om nog eens na te denken over het houden van verkiezingen op zondag, maar de christen-democratische minister van Binnenlandse Zaken Kees van Dijk gaf te kennen dat stemmen op zondag geen optie was.
Critici zeggen dat de drempel om te stemmen lager is bij verkiezingen op een vrije dag dan op de doordeweekse woensdag. Hun standpunt lijkt misschien onverenigbaar met religieuze wensen, maar Israël, Singapore en Zuid-Korea hebben daar iets op gevonden: zij lassen een vrije dag in op hun verkiezingsdag.
