Toen heel Europa keek naar Zierikzee

Alsof het wordt vermalen tussen twee machtsblokken. Zo ziet de kaart van Zeeland eruit tegen het einde van de dertiende eeuw. Een archipel van tientallen eilanden aan de monding van Schelde en Maas. Een doolhof van vaarwegen en getijdegeulen met namen die later zouden wegzinken: Honte, Wiedele, Sinkfal. Een grensgebied klem tussen Holland en Vlaanderen.

In dit waterrijk is hier en daar een versterkte stad ontstaan. Politieke macht is geconcentreerd in Middelburg en Zierikzee, elk met zo’n zesduizend inwoners. Handel floreert er, al vallen de Zeeuwse steden in het niet bij Brugge (dertigduizend inwoners) en Gent (zestigduizend). Met Parijs, Londen en Noord-Italië maakt Vlaanderen de dienst uit in Europa.

Toch is het belang van Zeeland groot, door de Schelde en door de vaarroutes die door het gebied voeren. Niet toevallig zal het in de loop der eeuwen opgebouw- de machtsspel tussen de graven van Holland en Vlaanderen hier een climax bereiken. Even buiten Zierikzee komt het tot een van de grootste zeeslagen van de late Middeleeuwen, een die tot in de uithoeken van het continent wordt gevolgd.

Die zeeslag leidt ten slotte tot de op 6 maart 1323 getekende Vrede van Parijs. Daarin werd vastgelegd dat Zeeland een bestuurlijke eenheid werd, zegt Luit­zen Bijlsma (75), die het boek Gouwe Leeuwen schreef over de laat-middeleeuwse strijd om Zeeland. ‘Dat Zeeland zich in 1581 als gewest kon scharen achter de Acte van Verlatinghe, is direct terug te voeren op 1323.’

1. Het conflict

Al generaties lang betwisten Holland en Vlaanderen elkaars zeggenschap over de Zeeuwse eilanden. Het deel ‘bewesten Schelde’ (Walcheren en de Bevelanden) met Middelburg als hoofdstad, is in handen van de graaf van Vlaanderen, terwijl ‘beoosten Schelde’ (Schouwen, Duiveland, Dreischor en Tholen) onder Hollandse invloedssfeer staat – een verdeling waarmee geen van beide graafschappen genoegen neemt. Nu en dan laait de strijd op, dan weer wordt het conflict bevroren.

Beoosten Schelde bloeit Zierikzee, dat goede banden heeft met graaf Floris V. Gelegen aan de Gouwe, een doorvaart tussen Schouwen en Duiveland op de route van Maas naar Schelde, groeit de stad uit tot een handelspost van belang.

Maar rustig is het vaarwater rond Zierikzee allerminst. Buiten de stad roert zich de adel, die zich bij het verdedigen van zijn positie steeds anti-Hollandser en pro-Vlaamser opstelt. De moord op Floris V in 1296 zet de al gespannen verhoudingen op scherp, waarna de partijen bij het begin van de veertiende eeuw recht tegenover elkaar staan.