Waarom Mona Keijzer Volkshuisvesting niet in de steek moet laten voor Asiel

De feiten: Er is regie én besluitvaardigheid nodig op de woningmarkt

Haalt Nederland nu eindelijk die 100.000 nieuwe huizen per jaar?

Nee, nog altijd zijn de problemen in de bouw te groot om echt vaart te maken. Regie, besluitvaardigheid én overleg zijn nodig.

En dan verklaart de demissionaire minister van Volkshuisvesting Mona Keijzer (BBB) doodleuk dat ze liever asielzaken doet. Zijn de bouwproblemen dan niet groot genoeg?

EW’s visie: meer snelheid en voortvarendheid gevraagd

Door: Theo van Vugt, redacteur Wonen

De bevriezing van de huren was ondoordacht en bezorgde corporaties veel problemen. De PVV had haar bedongen, maar niet echt nagedacht over de gevolgen. De corporaties waren des duivels. Zij berekenden dat ze veel minder huizen konden bouwen en verduurzamen, doordat ze minder konden lenen.

Demissionair minister Keijzer van Volkshuisvesting trok het voorstel meteen terug toen de PVV het kabinet verliet. Pijnlijk was vooral dat het vertrouwen in de overheid als betrouwbare partner schade opliep. Tijdens de Woontop was immers heel iets anders afgesproken.

Er ligt inmiddels een wetsvoorstel Versterking regie volkshuisvesting, dat eind deze maand moet worden behandeld in de Tweede Kamer, en daarnaast liggen er aanpassingen op de Wet betaalbare huur klaar, die de beleggers een beetje blij moeten maken. Keijzer wil op zijn minst meer zeggenschap over waar te bouwen, en ze wil bezwaarprocedures beperken. Komen deze wetsvoorstellen ongeschonden door de Tweede Kamer met een PVV op oorlogspad?

Woningcrisis vraagt regie, maar Den Haag levert verwarring

Niemand die het weet. De onzekerheid op het departement is in elk geval heel groot. Tegelijk zijn de problemen nog altijd groot met stikstof, de afnemende nieuwbouw en de enorme tekorten aan bouwgrond en werkhanden in de bouw. Ook al wil iedereen die nieuwe huizen, het lukt gewoon niet.

Verwarring alom, en dat vraagt om helderheid en doortastendheid. Maar zijn die er nog wel in Den Haag? De woningmarkt is complex, losse maatregelen leveren te weinig op of werken averechts. Het is zaak om in samenspraak met de spelers op de markt tot acties te komen die hout snijden.

Woningbouw verlamd door gebroken beloften en politieke spelletjes

De bevriezing van de huren heeft tot veel onrust geleid, vooral doordat de overheid zich een onbetrouwbare partner toonde. De afspraken die eind 2024 werden gemaakt op de Woontop, bleken opeens niet belangrijk. Nu worden die afspraken weer geldig, maar de vaart is er wel uit.

Bovendien: stel dat de demissionair bouwminister (een deel van) de asielzaken voor haar rekening neemt, is er dan nog aandacht voor en regie van de volkshuisvesting? Ook hier gaan politieke belangen boven oplossing van het woningbouwprobleem.

Wie zegt wat over de problemen met woningbouw?

‘Ondanks onze zorgen over bijvoorbeeld de ondoordachte besluitvorming rond de huurbevriezing, is het land met een demissionaire regering nog slechter af. Juist in deze tijd is politieke stabiliteit van groot belang. Niet alleen voor het land, maar ook voor onze sector,’ zegt Fahid Minhas, directeur van de projectontwikkelaarsorganisatie NEPROM.
NEPROM en WoningBouwersNL noemen de eis in de Wet betaalbare huur dat tweederde van een woningbouwproject betaalbaar is, irreëel. ‘Zonder versoepeling van de Wet betaalbare huur kun je de wens om tweederde betaalbaar te bouwen niet volhouden,’ stelt Minhas. Bouwers en projectontwikkelaars willen namelijk niet bouwen met verlies.
De Woonbond, de belangenbehartiger van huurders, is teleurgesteld dat de bevriezing van de sociale huren niet doorgaat. ‘De huurder is de dupe van politieke spelletjes in de coalitie. Hij dreigt nu in plaats van een huurbevriezing opnieuw een enorme huurstijging te krijgen,’ zegt directeur Zeno Winkels.
Peter Boelhouwer, hoogleraar huisvestingssystemen aan de TU Delft, is blij dat de huurbevriezing van tafel is. Hij vreest alleen voor veel vertraging in de besluitvorming. ‘Versnelling in de woningbouw is hierdoor verder van huis,’ zegt Boelhouwer op de website Stadszaken. Hij wijst op het stikstofdossier en vertraagde planvorming. Ook fiscale aanpassingen kunnen hierdoor worden uitgesteld. ‘De komende twee à drie jaar zal het bouwtempo niet drastisch omhooggaan,’ denkt hij.
Friso de Zeeuw presenteerde vorige week het conceptrapport van de commissie STOER (Schrappen Tegenstrijdige en Overbodige Eisen en Regelgeving) aan Mona Keijzer. In een gesprek met Binnenlands Bestuur zegt hij: ‘Mona is bij dit thema persoonlijk sterk betrokken. Dat heb ik bij al die ministers in de afgelopen 45 jaar niet zo meegemaakt. Ze hebben allemaal een kaarsje gebrand voor minder regels, maar er uiteindelijk niks van gebakken. Het is helder dat Mona er nu echt werk van maakt. Daarbij is ze niet bang. Ik zou het dus jammer vinden als ze deze post zou verlaten. Dan kunnen we zomaar weer down the drain gaan.’

Verdere verdieping: Problemen in de woningmarkt lijken onbeheersbaar

Een overzicht van de lastige dossiers in de woningbouw:

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) maakte onlangs bekend dat in de eerste drie maanden van dit jaar 12.500 nieuwe bouwvergunningen werden afgegeven, ongeveer 3.500 minder dan in dezelfde periode vorig jaar. Een daling van 22 procent. En er wordt in dit land geen huis gebouwd zonder vergunning.

De daling van het aantal bouwvergunningen is ‘een voorbode voor nog minder nieuwbouwhuizen’, zegt voorzitter Arno Visser van Bouwend Nederland in een reactie. ‘Deze cijfers schetsen een sombere toekomst voor iedereen die naarstig op zoek is naar een huis.’

Stikstof en personeelstekort zetten rem op woningbouw

Bouwend Nederland wijst vooral naar de stikstofproblemen in Nederland. Volgens de organisatie hebben vier provincies door deze problematiek hun vergunningenloket gesloten. ‘Uit ons eigen onderzoek bleek al dat de bouw van 244.000 woningen op de tocht staat vanwege stikstof,’ zegt Visser. Vooralsnog is er geen oplossing voor dit stikstofprobleem.

Het CBS meldt verder dat ondernemers in de bouwsector de meeste last hebben van een tekort aan medewerkers. Acht op de tien bouwers kampen met personeelstekorten. Bijna eenderde van de bouwondernemers geeft aan daarom de productie te beperken. Dat aandeel is in geen enkele bedrijfstak zo hoog, aldus het CBS. Voorlopig komt daar ook geen oplossing voor.

Geen stroom, geen grond: bouwers raken klem in systeem

Vaak veroorzaakt ook de krapte op het stroomnet vertraging. Bouwen in weilanden klinkt simpel, maar is heel erg duur, omdat er wegen en vooral een stroomnet moeten worden aangelegd. Op sommige plekken moeten bouwers maanden of nog langer wachten op een stroomaansluiting. Aedes, de koepel van woningcorporaties, vindt netcongestie zelfs het grootste probleem bij de bouw van nieuwe huizen. Ook dit probleem is niet snel opgelost.

Woningcorporaties, bouwers en projectontwikkelaars hebben bovendien herhaaldelijk aangegeven dat zij onvoldoende betaalbare bouwgrond zien voor hun nieuwbouwplannen. Ze willen daarom dat de overheid beroepsprocedures korter maakt en dat de provincies en het Rijk meer zeggenschap opeisen bij de huizenbouw.

Dat wordt geregeld in de Wet versterking regie volkshuisvesting, waarvan onduidelijk is hoe de Kamer erop reageert. De krapte betekent in elk geval hoge grondprijzen, en dat belemmert veel bouwers in hun plannen.

Dure grond, uitgeputte transformatie: impasse compleet

Een voorbeeld: in Zuid-Holland lagen de kavelprijzen in 2024 ruim 117 procent hoger dan in 2015. Gemeenten willen de prijzen ook niet verlagen, want ze hebben de inkomsten nodig om alle andere taken te financieren die ze in de loop der tijd erbij hebben gekregen. Kortom, ook hier is sprake van een impasse.

Een tijdje konden kantoren en andere gebouwen worden omgevormd tot woonruimte, maar het laaghangende fruit is hier wel geplukt, zegt bouwhoogleraar aan TU Delft Peter Boelhouwer. Dus transformatie levert evenmin veel op.

Middenhuur krimpt, flexibiliteit verdwijnt van de markt

Met de Wet betaalbare huur – en het creëren van het nieuwe segment middenhuur – zijn veel beleggers uit de verhuurmarkt gestapt. Dit zogenaamde uitponden is nog niet voorbij. Op zich is het goed nieuws voor starters, want daarmee komen goedkopere huurhuizen op de koopmarkt. Maar vaak zijn er toch twee inkomens nodig om zo’n huis te kopen.

Een laatste probleem is dat er daardoor een flexibele schil van huurhuizen verdwijnt. Mensen die willen gaan huren vanwege een nieuwe baan of scheiding, kunnen nergens meer terecht. Dat verhoogt de druk op de huizenmarkt.