De Britse premier Rishi Sunak slaagt er tot frustratie van partijgenoten en kiezers maar niet in om zijn mantra ‘stop the boats’ waar te maken. In de afgelopen drie maanden maakte een recordaantal bootmigranten de oversteek naar het Britse eiland. Het plan om illegale immigranten in Rwanda hun asielprocedure te laten afwachten, blijft intussen maar vertraging oplopen in het parlement.
Eind maart bleek uit nieuwe cijfers van het ministerie van Binnenlandse Zaken dat in het eerste kwartaal van 2024 al meer dan 4.600 bootmigranten Het Kanaal waren overgestoken. Meer dan in diezelfde periode vorig jaar en ook meer dan in januari tot en maart 2022. In dat hele jaar kwamen in totaal ruim 45.000 bootmigranten naar het Verenigd Koninkrijk – het hoogste aantal sinds de metingen in 2018 begonnen.
Ook na Brexit geen controle over wie er binnenkomt
Het is een nieuwe indicatie dat de migratieproblemen onder de Conservatieve regering van premier Rishi Sunak alleen maar verergeren. En dat terwijl juist de Tories zich altijd enthousiast hebben geschaard achter Brexit, omdat de Britten daarmee de controle zouden terugkrijgen over wie het land binnenkomt en wie niet.
Acht jaar na het referendum blijkt dat geenszins het geval. Sunak riep zelfs al de hulp in van nota bene de Europese Unie. Eind februari sloot hij een akkoord over de inzet van EU-grensbewakingsagentschap Frontex om illegale immigratie tegen te gaan.
De afgelopen jaren maakte het Verenigd Koninkrijk ook honderden miljoenen over naar Frankrijk om hulp te krijgen van Franse politieagenten bij het tegenhouden van bootmigranten over Het Kanaal. Die maken daarbij volgens onderzoek van diverse Europese dagbladen ook gebruik van pushbacks, het terugduwen van bootjes naar de kust.
Conservatieve oud-bewindspersonen halen uit naar Sunak
De maatregelen lijken vooralsnog weinig resultaat te hebben. Partijgenoten verwijten Sunak dat hij het probleem van illegale immigratie onvoldoende serieus neemt. Eind maart week klapten twee prominente voormalige Conservatieve bewindspersonen uit de school.
‘Ik denk dat de premier niet noodzakelijkerwijs denkt dat het een belangrijke kwestie is voor het Britse volk,’ zei Suella Braverman, die in november opstapte na een langlopend conflict met Sunak, in een interview met de BBC. ‘Als minister van Binnenlandse Zaken had ik moeite om er een zinvol gesprek met hem over te voeren. Een jaar lang heb ik verschillende keren schriftelijk gecorrespondeerd en beleidsvoorstellen gedaan. Maar hij weigerde met me te praten.’
Lees verder onder de video
For BBC Panorama, I asked former Home Secretary Suella Braverman about how Rishi Sunak viewed record levels of net migration. Her reply included a claim that Rishi Sunak refused to speak to her about it for 12 months. This is the exchange. No.10 declined to comment. pic.twitter.com/87O2cBPvu5
— Ros Atkins (@BBCRosAtkins) March 25, 2024
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Dezelfde frustratie over de houding van Sunak heeft Robert Jenrick, die tot december 2023 ruim een jaar lang staatssecretaris voor Immigratie was. Hij zei in een podcast van dagblad The Telegraph dat de premier ‘compleet ongeïnteresseerd was in deze kwestie en het er met niemand over wilde hebben’.
Maar het probleem gaat verder terug dan de huidige regering, zegt de oud-staatssecretaris. Jenrick is vooral teleurgesteld dat sinds de keuze voor Brexit, die Boris Johnson na zijn verkiezingswinst eind 2019 voltooide, er niet is geluisterd naar de wens van de bevolking voor ‘gecontroleerde en beperkte immigratie’. In plaats daarvan zouden opeenvolgende Conservatieve regeringen ‘precies het tegenovergestelde’ hebben gedaan. ‘We hebben rampzalig slechte beslissingen genomen na Brexit en een migratiesysteem gecreëerd dat nog liberaler was dan het systeem dat we hadden toen we lid waren van de Europese Unie.’
Migratie is hoge prioriteit Britse kiezers
Zorgwekkender dan de kritiek van partijgenoten is voor Sunak dat ook de Britse kiezers bezorgd zijn over de aanhoudende hoge immigratiecijfers. Na de economie, die er ook allerminst florissant voorstaat, en de gezondheidszorg, is immigratie- en asielbeleid volgens opiniepeiler YouGov de belangrijkste Britse politieke kwestie van het moment.
Slecht nieuws voor de Conservatieve Partij. Die loopt een straatlengte achter op de sociaal-democratische Labourpartij in de peilingen voor de parlementsverkiezingen. Uiterlijk in januari – maar waarschijnlijk dit najaar – zal het Verenigd Koninkrijk naar de stembus gaan.
Sunak vestigt hoop op Rwanda-plan
Om het tij wat betreft bootmigratie te keren, lijkt Sunak al zijn hoop te hebben gevestigd op het inmiddels beruchte Rwanda-plan. Daarmee moeten asielzoekers worden uitgezet naar Rwanda, om ze daar hun asielaanvraag te laten afwachten.
Hoewel een meerderheid van het Lagerhuis zich daar al achter schaarde, ligt het plan al twee jaar in de ijskast. Het Afrikaanse land zou niet veilig zijn, oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) twee jaar geleden. Met die uitspraak in de hand blokkeerde het Britse Hooggerechtshof in juni 2022 de eerste uitzettingen naar Rwanda.
Sindsdien blijft Sunaks regering verwoede pogingen doen om de wet zo aan te passen dat die de juridische toets zal doorstaan. Het Lagerhuis stemde er al mee in, maar het ongekozen Hogerhuis bleek begin maart de nieuwste dwarsligger.
Europees Hof biedt mogelijk opening
Uitgerekend het Mensenrechtenhof in Straatsburg bezorgde Sunak donderdag 28 maart een opsteker die mogelijk tot een opening kan leiden. In een verklaring stelde het EHRM dat rechters alleen uitzettingen naar Rwanda mogen voorkomen als migranten daar een ‘dreigend risico op onherstelbare schade’ lopen.
Op maandag 15 april, direct na het Paasreces van het Britse parlement, debatteert het Lagerhuis opnieuw over de wet. Zelfs als Sunak als winnaar uit de bus komt in dit pingpongproces tussen beide parlementen, is het de vraag of het Rwanda-plan voldoende is om de gebroken Brexit-belofte alsnog waar te maken. Voorlopig blijven de boten met migranten ‘gewoon’ komen.
Update donderdag 18 april:
Hogerhuis ligt weer dwars, stemming Rwanda-plan opnieuw uitgesteld
Ook de nieuwste stemming over de Rwanda-deal van premier Rishi Sunak leverde geen doorbraak op. Het Hogerhuis lag woensdagavond 17 april opnieuw dwars, nadat het Lagerhuis eerder in de week akkoord ging met het plan. Het Hogerhuis voegde twee amendementen toe aan het wetsvoorstel. Allereerst willen de Lords dat de vluchten naar Rwanda alleen doorgaan als het parlement Rwanda als veilig land bestempelt. Daarnaast zouden Afghanen die het Britse leger in Afghanistan hielpen niet mogen worden uitgezet naar Rwanda.
Minister van Binnenlandse Zaken James Cleverly haalde na deze vierde blokkade door het Hogerhuis uit naar de Labourpartij: ‘Doodsbang dat de Rwanda-regeling zal werken, en popelend om meer dan honderd stemmingen over het stoppen van de boten te vertragen of te verstoren, ondernam Labour opnieuw actie om de Rwanda-wet te blokkeren,’ zei Cleverly. Volgens hem biedt de oppositiepartij geen alternatief om illegale overtochten naar het Verenigd Koninkrijk tegen te gaan, en wil die dat ook niet. ‘Labour, dat zich ongemakkelijk voelt bij het aanpakken van immigratie, is vastberaden om de vliegtuigen tegen te houden.’
Het Lagerhuis debatteert en stemt maandag 22 april over de nieuwste versie van het wetsvoorstel. Nog steeds is de verwachting dat het plan van Sunak uiteindelijk door beide parlementskamers komt, maar in afgezwakte vorm. De premier hoopt dat de eerste vliegtuigen met asielzoekers nog deze lente naar Rwanda vertrekken.
Mocht het plan het halen, dan heeft de regering ook andere landen op het oog als tijdelijke opvanglocatie voor migranten in afwachting van hun asielaanvraag. Uit uitgelekte documenten van het ministerie van Binnenlandse Zaken blijkt dat hierover gesprekken zijn met Armenië, Ivoorkust, Costa Rica en Botswana, meldde The Times maandag 15 april.