In de voetsporen van Henry Havard: ontdekkingsreis rond het IJsselmeer

‘Kijk toch hoe prachtig het IJsselmeer er bij ligt!’ Vanaf de dijk bij Enk­huizen wijst Ronald Nijboer (36) enthousiast in de verte. Elke keer weer geniet hij van de luchten, de spiegeling van het licht op het water, van de wind en de golven.

‘Het is het grootste aaneengesloten zoetwatergebied van West-Europa. Dat je midden in zo’n dichtbevolkt land zo veel openheid en weidsheid kunt ervaren, beseffen veel mensen helemaal niet. We behandelen het IJsselmeer als een industrieterrein.’

Als een ontdekkingsreiziger langs de kusten

Vorig jaar zomer voer hij op de klassieke tjalk Res Nova in drie weken het IJsselmeer rond, in de voetsporen van de Franse schrijver Henry Havard (1838-1921). Die trok in de zomer van 1873 als een ontdekkingsreiziger langs de kusten van de Zuiderzee en publiceerde een jaar later La Hollande pittoresque. Voyage aux villes mortes du Zuiderzée.

Havard was lyrisch over schilderachtige dorpen als Marken, Volendam en Urk. Tegelijk zag hij ook een Zuiderzeegebied in verval, zegt Nijboer. ‘De gloriejaren van kustplaatsen als Enkhuizen en Medemblik waren voorbij. Dat bedoelde hij met de “dode steden” uit de titel van zijn boek. Die waren volgens hem weggezakt in een lethargische slaap.’

‘Het begon met een oude schoolkaart’

Op zijn beurt schreef Nijboer over zijn eigen tocht een fraai boek: Wereldzee in de polder. Een moderne ontdekkingsreis van de Zuiderzee van 1873 naar het IJsselmeer van vandaag. Sinds Havard het gebied bereisde, is het uiteraard drastisch veranderd. ‘De Zuiderzee werd in 1932 afgesloten door de Afsluitdijk, zout water werd zoet, eilanden verdwenen en een provincie ontstond.’