Regisseur David van Tijn (60) toont verdriet en moed van musici in oorlogstijd.
David van Tijn maakte de film United We Stand. Musicians in Times of War, waarin hij de in Nederland wonende Russische celliste Maya Fridman (34) volgt. Direct na de invasie op 24 februari 2022 begon zij met het organiseren van benefietconcerten voor Oekraïne, met Oekraïense én Russische musici, onder wie de pianist Jevgeni Kissin. De film is zondag 26 februari om 15.05 uur te zien bij de EO op NPO 2.
Regisseur, interviewer en scenarioschrijver David van Tijn is (mede)maker van diverse films en documentaires. Zoals Janine (2010) over violiste Janine Jansen, en De winnaars (1996).
EW Hoe ontstond het contact met Maya Fridman?
David van Tijn: ‘Al voor de oorlog was ik door de Stichting Cello Biënnale Amsterdam gevraagd om een film over haar te maken. We zouden draaien in Sint-Petersburg in het voorjaar van 2022. Toen kwam de invasie, en was direct duidelijk dat de film niet kon doorgaan. Weer een dag later had ik contact met Maya, over de benefietconcerten die ze ging geven met pianiste Anna Fedorova en slagwerker Konstantyn Napolov, beiden Oekraïens. Ik dacht: daar zit ook een film in. Het script moest om en ik zocht met mijn zusje Jessica, die ook filmmaker is, in een week een crew bij elkaar. Het eerste concert, in een uitverkochte Grote Zaal van het Concertgebouw, was al op 6 maart.’
EW Waarom moest deze film er komen?
Van Tijn: ‘Ik wil heel graag tonen dat klassieke muziek maatschappelijk relevant kan zijn. Deze film gaat over een vraag die mij al bijna mijn hele leven bezighoudt: als een oorlog uitbreekt, wat kun je dan doen? Kun je een oorlog winnen met muzieknoten als kogels? Nee. Maar wel is het zo dat op het slagveld de partij met de goede moraal aan de winnende hand is. En wij, met onze zachte krachten, kunnen die moraal helpen.’
EW U volgt de musici gedurende enkele maanden. Hebt u ze zien veranderen?
Van Tijn: ‘Hun gemoed doorloopt een cyclus: soms strijdbaar, dan weer terneergeslagen. Van sommigen weet ik dat ze veel haatberichten krijgen, dat valt hun heel zwaar. Ze doen het goede, maar kunnen niet terug naar hun vaderland. Sterker, ze riskeren een lange celstraf. De weerstand komt ook niet alleen uit Rusland. De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken heeft bepaald dat Oekraïense kunstenaars en wetenschappers niet meer mogen optrekken met Russische collega’s. Maya heeft het daar moeilijk mee.’
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
EW Ze gebruikt de term ‘compassiemoeheid’.
Van Tijn: ‘Dat was precies op de honderdste dag van de oorlog. Op dat moment stond het nieuws uit Oekraïne hier al vaak niet meer op de voorpagina’s. Ongelooflijk! Concertzalen twijfelden over nieuwe concerten in de reeks “omdat er een paar maanden geleden ook al een was geweest”.
‘Maya wil hoe dan ook voorkomen dat de aandacht van het Westen voor het lot van de Oekraïners verslapt. Ze is compromisloos en zegt: ik ga door totdat er vrede is. Sowieso is het fascinerend om iemand te portretteren die maar een paar uur per etmaal slaapt en zó veelzijdig is. Al die premières, concerten en albums, en dan is ze ook nog promovendus in Leiden.’
Volodymyr Zelenksy vreest ook dat de aandacht van het Westen verslapt: ‘Vergeet Oekraïne niet. Word niet Oekraïne-moe’
EW Naast interviews en concertregistraties toont de film ook beelden van het front. Waarom is daarvoor gekozen?
Van Tijn: ‘Zo laat je zien waarvoor de musici het doen. En je geeft een tijdsbeeld, want de concertbeelden worden afgewisseld met oorlogstaferelen die zich terzelfder tijd voltrokken. Het ging me om die gelijktijdigheid – in Amsterdam is een concert, aan het front stappen soldaten in een truck. In de periode dat Maya vertelde dat ze elke dag opstond met de oorlog in haar hoofd, waren er de verschrikkingen in Boetsja.’
EW Wat hoopt u te bewerkstelligen?
Van Tijn: ‘Inmiddels hebben de concerten zo’n 400.000 euro opgebracht. En ik heb gehoord dat een livestream van de avond in het Amsterdamse Concertgebouw werd bekeken in de schuilkelders in Oekraïne. Ja, het is maar muziek, maar muziek vermag veel. Zeker in landen als Rusland en Oekraïne, waar klassieke muziek zo belangrijk is.’