Wedgwood en de Portlandvaas

Op de eerste etage van het ­British Museum in Londen vind je, in een vitrine van kogelvrij glas, de Portlandvaas. Als je niet weet dat het om de beroemdste vaas ter wereld gaat, zou je er zomaar aan voorbijlopen: zij is nog geen 25 centimeter hoog en oogt, mede door haar sobere kleurstelling in zwart en wit, ronduit bescheiden. Niettemin behoort zij, met haar deels mythologische en deels historische voorstellingen in de graveertechniek camee, tot de absolute topstukken van het museum.

De Romeinse vaas – eigenlijk een kleine amfoor – moet, gezien de historische figuren die erop zijn afgebeeld, omstreeks het jaar 21 zijn gemaakt. Dit jaar viert ze dus om en nabij haar tweeduizendste verjaardag. Dat is op zichzelf al een wonder, want terwijl doorgaans niet veel meer dan wat scherven, of op zijn best piepkleine flesjes uit die tijd worden teruggevonden, is de Portlandvaas zo puntgaaf dat men lang heeft getwijfeld of het om een authentieke Romeinse vaas ging of om een latere kopie.

Daarbij kwam dat de vervaardiging kenners voor raadsels stelde. Hoewel de vaas bestaat uit twee glassoorten is zij vermoedelijk in één keer geblazen, waarna de voorstellingen met uiterste verfijning en precisie uit de witte toplaag zijn gebeiteld. Die complexe techniek vormde een tweede reden voor sommigen om de herkomst in twijfel te trekken.

Dat zij ondanks haar eerbiedwaardige leeftijd ook vandaag de dag fris en fruitig oogt, mag een tweede wonder heten: in haar geschiedenis was zij tot driemaal toe gedecimeerd tot niet meer dan een armzalige hoop scherfjes in een kartonnen doos.