Dank je, JC, voor de schoonheid en de vrijheid

Hugo Camps herdenkt een absolute voetballegende, de genius uit Betondorp die zijn sport vernieuwde, als speler en als trainer.

Hoe spraakmakend Johan Cruijff al die jaren is geweest, bleek uit de requiemkranten van de ochtend na zijn dood donderdag 24 maart. Tekst noch foto meer over de gruwel van het terrorisme in Brussel. Een jongen uit Betondorp vulde hele voorpagina’s. Zo gaat dat als de bekendste levende Nederlander ter wereld is overleden. Johan Cruijff werd 68, bezweken aan longkanker. Hij wist dat het einde naderde, had de kinderen bij zich geroepen voor het afscheid in intieme kring. Thuis in Barcelona.

Een absolute voetballegende is heengegaan. De eerste echte godenzoon van het fameuze Ajax, later de Verlosser van Barcelona. De onnavolgbare analist van het Nederlands elftal ook, die soms in striemende columns coaches en spelers aan het kruis nagelde. Zoals na zijn overlijden bleek: een wereldster. Een goddelijk curiosum als voetballer en verschijning. Maar nog altijd met de polemische bravoure van een Amsterdams straatjoch. Als hij sprak, dansten de vrije antennes van kennis en kunst tussen de schouders. De woorden in een taal van hem alleen – het betere cabaret. Of zoals hij het ooit zelf zei: ‘De buitenkant van de dingen interesseert me niet, alleen het probleem houdt me bezig.’

Cruijff tijdens oefenwedstrijd tegen Argentinië in 1974 (links) en tijdens de WK-finale van 1974 tegen West-Duitsland (foto’s: Sportfotodienst/VI/HH, Hans Heus/HH)

Cruijff was de antichrist van de polder. Een vrijheidszoeker die zich niet conformeerde aan overleg en afspraken. Hij deed wat in hem opkwam, op en naast het veld. Een hoofd vol abstracte kunst.

Souplesse

Zijn leven lang werd hij gerekend tot de heilige Drievuldigheid Pelé-Maradona-Cruijff. Generaties hebben zich suf gepiekerd over wie van de drie de beste was. In genialiteit deed de Amsterdammer zeker niet voor de anderen onder, maar fysiek was hij kwetsbaarder. Al ontweek hij meestal het slagersmes van stugge mandekkers door zijn snelheid, verbluffende acceleratie en souplesse. De nummer 14, zoals hij zichzelf graag noem­de, was bij vlagen onhoudbaar. Niet eerder was de splitsing tussen het ego en de wereld zo markant terug te zien op een voetbalveld.

Klik op de afbeelding voor
een grotere versie >

Waar Johan Cruijff het woord nam, ontstond strijd. In zijn spel was hij het summum van romantiek en esthetiek, maar voetbal was voor hem ook ideologie. Leninist van de Hollandse school, die niet wilde afwijken van zijn aanvallende concept met buitenspelers en een zwervende spits. Als zwerver in de zestien was hij trouwens op zijn mooist. Een wervelwind op dunne beentjes. Bijna vrouwelijk.

In actie voor FC Barcelona, waar hij vijf seizoenen speelde en acht seizoenen trainer was (foto: Robert Collette/VI/HH)

JC was een character, al even grillig als zijn instinct en voetbalintelligentie. Volbloed Amsterdammer ook en dus lefgozer hors catégorie. Reeds in de jeugdploegen van Ajax zag je dat het Nederlandse voetbal met een nieuwe sensatie zou worden verrijkt. Hij presenteerde zich meteen als rolmodel. Dirigent van de hele ploeg die iedereen vertelde hoe er moest worden gevoetbald. Schoolmeester is hij zijn voetballeven lang gebleven. Hij kon het ook voordoen met zijn fabelachtige dribbel en dwingende praatjes. Iedereen keek ervan op dat zo’n jong broekie niet alleen virtuositeit in de voeten had, maar ook nog tactisch inzicht in het hoofd.