Pieter Waterdrinker: Krijgt Hitler gelijk over Armeniërs?

Pieter Waterdrinker heeft de spanningen tussen Armenië en Azerbeidzjan persoonlijk en van dichtbij meegemaakt, rond 2000. Zal de wereld de Armeniërs opnieuw vergeten?

Helaas heb ik hier in Frankrijk niet mijn oude paspoort, met daarin een visum voor Nagorno-Karabach. Hij ligt vermoedelijk ergens in een doos in Petersburg. Hoe ging het ook alweer? Het was oktober 1999, toen vijf gewapende mannen de Armeense Nationale Vergadering in de hoofdstad Jerevan binnendrongen en de toenmalige parlementsvoorzitter Karen Demirchian en premier Vazgen Sarkisian liquideerden.

Beroepsmatig ging ik er van Moskou met het vliegtuig naartoe. De begrafenis was een evenement van bijna bijbelse allure. Deze had plaats op een berg die uitkeek op de mythische berg Ararat in Turkije; in bijzijn van duizenden zwaar bewapende soldaten die hun laatste eer kwamen brengen. Ik was er samen met de schrijver Frank Westerman; hij moet toen de eerste inspiratie hebben opgedaan voor zijn latere klassieker Ararat.

De dubbele moord in het parlement is in het Westen alweer vergeten; de details al helemaal. Sarkisian legde namelijk eerder zijn machtsbasis als minister van Defensie in de oorlog tegen Azerbeidzjan. Hij werd de spil van een corrupt netwerk van oud-strijders die in de jaren negentig vooraan stonden bij de privatiseringen van het staatsbezit in het land. Dat wat er in Rusland onder Jeltsin en Poetin plaatshad, was ook in voormalige Sovjetrepublieken als Armenië reguliere praktijk.

Nagorno-Karabach nooit bereikt

‘De natuur schijnt er net zo mooi te zijn als in Zwitserland,’ sprak Westerman, toen we een paar dagen na de begrafenis en na veel moeite een visum hadden gekregen voor Nagorno-Karabach. ‘Hoe laat vertrekken we morgen?’

Maar we vertrokken nooit. Een plotse gebeurtenis noopte ons de volgende dag meteen terug te keren naar Moskou. Het tijdperk-Jeltsin in de jaren negentig was een cascade van plotse gebeurtenissen. Kabinetscrisissen, instortende banken, bomaanslagen. Een paar maanden later (de kranten hadden nog geld, vliegschaamte was nog niet geboren) vlogen Westerman en ik naar de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe, om een verhaal te maken over de olie-industrie.