De oorlog in Oekraïne verloopt niet via een ideologisch schema. Precies daarin schuilt het gevaar. Provocaties van de ene partij zullen altijd leiden tot nog heviger represailles.
De oorlogsmachine dendert door. In het oosten van Oekraïne wordt nog steeds hevige strijd gevoerd. Europese politici proberen deze burgeroorlog te definiëren als een Europees conflict.
Het is Europa versus Eurazië. Haastig sloten de Europese politici zich aan bij de protesterende burgers in Kiev.
De politieke onenigheid draaide om een verdrag met de Europese Unie. Maar eigenlijk was het: de corrupte president verjagen. De Russische Federatie keerde zich van meet af aan tegen deze gang van zaken.
Annexatie
Het Kremlin zag het visioen van een oprukkend Europa en de NAVO in Oekraïne. Om de Oekraïners en het Westen te bestraffen, besloot Rusland om de Krim te annexeren. Die annexatie werd in Kiev beschouwd als een oorlogsverklaring.
Naar aanleiding van de annexatie van de Krim kondigden de Europese Unie en de Verenigde Staten economische sancties aan tegen Rusland. President Vladimir Poetin werd boos en zag in de nasleep van de Krim-annexatie een bevestiging van zijn wantrouwen jegens het Westen.
Poetin trok naar Oost-Oekraïne om onrust te zaaien. Dat werd een succes. Het begon met eenvoudige provocaties. Het militante antwoord van het Westen maakte het Kremlin nog agressiever in zijn anti-westerse houding.
Gure wind
Het werd een burgeroorlog, met als dieptepunt het neerhalen van het passagiersvliegtuig MH17. In Europa waaide de gure wind van angst en van de herinneringen aan de Koude Oorlog.
Het ongeluk raakte de ziel van Europa. Het besef dat Europa weerloos is, groeide in de zomer van 2014. Europese landen waren immers niet bereid om te investeren in hun legers. Plotseling werd in verschillende landen overeengekomen dat een einde moet komen aan de bezuinigingen op defensie. Er moet weer geld worden besteed aan bewapening. Dat was antwoord op MH17.
Wantrouwen
Na MH17 wilden Amerika en Europa Rusland een lesje leren. Het leidde tot een handelsoorlog. Het Russische volk lijdt onder deze maatregelen. Ook de bij de gewone Russen groeide het wantrouwen jegens het Westen.
Het beeld is compleet: het Westen is in conflict met Rusland. De ontspanningspolitiek tussen Rusland en het Westen is voorbij. En in Oekraïne vechten ze door.
De zittende regering in Kiev denkt dat Europa en Amerika tot het bittere einde achter Oekraïne zullen staan. En in het oosten van Oekraïne denken de Russische rebellen dat ze nooit door Moskou in de steek zullen worden gelaten.
Giftig
De Oekraïense burgeroorlog resulteert in een giftig mengsel. En daarop bestaat vooralsnog geen rationeel en praktisch antwoord.
Ook de Amerikaanse politiek jegens Moskou is allesbehalve constructief. President Barack Obama zei dat Amerika alle opties aangaande Oekraïne opnieuw gaat bekijken. Hij sluit leveranties van defensieve wapens aan de Oekraïne regering niet langer uit.
Dat zou gebeuren als de ‘diplomatie faalt in het beëindigen van de oorlog in Oekraïne’. De Duitse bondskanselier Angela Merkel denkt daar anders over. Duitsland en Frankrijk lanceerden een vredesplan en voerden overleg met Rusland en Oekraïne.
Betere wapens
De Duitse houding werd door Amerikaanse politici zwaar onder vuur genomen: Duitsland zou Oekraïne in de steek laten. Is dat waar?
De Duitse houding is niet onverstandig. Wat kunnen we bereiken met de levering van wapens aan Oekraïne? De burgeroorlog zou er slechts door intensiveren. Rusland zou zich gedwongen voelen om de separatisten van betere wapens te voorzien.
In dat geval is een Russische invasie in Oekraïne niet ondenkbaar. Weliswaar geen openlijke invasie, maar een invasie op de wijze waarop president Poetin doorgaans oorlogvoert: via hybride oorlogvoering.
Geen winnaars
Om het Westen te straffen, kan Rusland ook nog besluiten de Baltische staten te destabiliseren. Dit alles is niet in het belang van het Westen, Rusland en Oekraïne.
Ik ben ervan overtuigd dat deze oorlog geen winnaars kent. Dit conflict verloopt – zoals alle andere ongedefinieerde conflicten – niet via een ideologisch en rationeel schema. Precies daarin schuilt het gevaar.
Ongelukken en misverstanden kunnen leiden tot irrationele conflicten tussen het Westen en Rusland. Daar zijn we echt niet bij gebaat – vooral nu niet. We zijn immers nog niet uit de economische crisis.
Negentiende eeuw
De eurocrisis kan zomaar oplaaien door de situatie in Griekenland. Bovendien kampt heel Europa met de dreiging van islamitisch terrorisme. De westerse politici moeten met zelfbeheersing en geduld het conflict met Rusland vreedzaam beslechten.
Europa moet een irrationeel conflict in de stijl van de negentiende eeuw voorkomen. De broedermoord in Oekraïne is irrationeel en door en door slecht.
Het leveren van wapens aan Oekraïne is een dwaas idee. De Europese Unie moet Amerika niet steunen bij de bewapening van Oekraïne.