Waarom de paus wil onderhandelen tussen Oekraïne en Rusland

Zelfs bij Oekraïense katholieken kunnen de pogingen van paus Franciscus om vrede te stichten tussen Kiev en Moskou op weinig steun rekenen. ‘Deze paus snapt niets van de geschiedenis van Oost-Europa.’

Dit artikel is eerder verschenen in het Belgische magazine Knack

Op vrijdag 25 februari 2022 gooide de paus alle protocol overboord. Een dag nadat tienduizenden Russische soldaten in tanks over de Oekraïense grenzen waren gerold, stapte Franciscus onaangekondigd de Russische ambassade bij de Heilige Stoel binnen en eiste een onderhoud met de ambassadeur. Daarbij zou hij aangeboden hebben om als bemiddelaar naar Moskou te vliegen. Het aanbod werd – vriendelijk, zo benadrukt Franciscus zelf – afgewezen door de Russische buitenlandminister Sergej Lavrov.

Dat Franciscus zijn hulp aanbood, mag niet verbazen. De Heilige Stoel heeft een lange traditie in het bemiddelen bij conflicten. Zo wist het Vaticaan in 1978 tijdens het zogenaamde Beagle-conflict, een grensgeschil over enkele eilanden, te voorkomen dat het tot een oorlog kwam tussen Argentinië en Chili. Ten tijde van de Irakoorlog (2003‑2011) organiseerde het bemiddelingspogingen tussen Saddam Hoessein en George W. Bush. De kerk speelde ook een rol in de historische toenadering tussen de Verenigde Staten en Cuba, waarbij Barack Obama in 2016 de eerste Amerikaanse president werd die het eiland bezocht sinds de communistische revolutie van 1959.

Het is verleidelijk om denigrerend te doen over de pauselijke diplomatie. Toen de Britse premier Winston Churchill tijdens de Tweede Wereldoorlog aan Sovjetleider Jozef Stalin suggereerde om de paus diplomatiek te betrekken, antwoordde Stalin met de smalende uitroep: ‘De paus! Hoeveel divisies heeft hij?’ Dat neemt niet weg dat het Vaticaan wel degelijk boven zijn gewicht bokst op het diplomatieke speelveld. ‘De Heilige Stoel heeft een uitgebreid diplomatiek netwerk’, zegt Jan De Volder, professor religieuze geschiedenis aan de KU Leuven. ‘Via de fijnmazige aanwezigheid van de kerk beschikt hij in zowat alle landen over veel informatie op het terrein. In de diplomatie is dat erg waardevol.’

Johannes Paulus II was enorm populair in Oekraïne