Golda Meïr: toonbeeld van vrouwelijke Joodse kracht

Een halve eeuw geleden leidde de Jom Kipoer-oorlog tot de val van Golda Meïr. Toch behield de eerste vrouwelijke premier van Israël een iconische status.

Toen Carola Schouten drie jaar geleden favoriete televisiefragmenten mocht laten zien in het VPRO-programma Zomergasten, kwam onder anderen Golda Meïr in beeld. Op de vraag wat haar het meest opviel aan de houding van de toenmalige premier van Israël, antwoordde de vicepremier van de ChristenUnie: ‘Vertwijfeling.’

Dit was wellicht een verrassende constatering. Meïr (1898-1978) geldt immers als een stoere vrouw, een toonbeeld van Joodse kracht en onverzettelijkheid. Bekend is de uitspraak van de eerste Israëlische minister-president, David Ben-Goerion, dat zij de enige man was in zijn regering. Een nogal seksistische uitspraak, zoals Meïr zelf droog opmerkte in haar autobiografie My Life, omdat deze vanzelf suggereert dat een sterk optreden typisch mannelijk is.

Maar de beelden in Zomergasten toonden inderdaad in zekere mate een vertwijfelde politica. Het ging om een dramatische periode vijftig jaar geleden – in haar leven en in het bestaan van de staat Israël. Op 6 oktober 1973 vielen Egypte en Syrië hun vijand aan op Grote Verzoendag. De naar deze joodse feestdag genoemde Jom Kipoer-oorlog leek, anders dan eerdere militaire conflicten met Arabische buurlanden, catastrofaal uit te pakken voor Israël. De Egyptenaren en Syriërs rukten snel op in de hoop en verwachting de in 1967 tijdens de Zesdaagse Oorlog verloren Golan-hoogten en Sinaï te heroveren, en de Israëlische luchtmacht leed grote verliezen. Duidelijk was dat de regering in Jeruzalem de aanval niet had zien aankomen en de strijdkrachten op deze eventualiteit slecht waren voorbereid.

Uiteindelijk kwam het goed. De Israëliërs herpakten zich en dreven, met Amerikaanse steun via een luchtbrug, de agressors kordaat terug. De Syriërs verloren de Golan-hoogten en de berg Hermon en de plaats Tel Shams weer en toen op 24 oktober een staakt-het-vuren werd afgekondigd, had Egypte 1.600 vierkante kilometer van het eigen grondgebied ingeleverd. Het was – opnieuw – een grote militaire triomf voor Israël. Maar zo voelde het niet. Zo’n 2.800 Israëlische militairen waren omgekomen en het vertrouwen in de eigen onoverwinnelijkheid had een flinke deuk opgelopen.

Golda Meïr was de eerste vrouwelijke Israëlische premier