De Britse premier Theresa May hoort vanavond of zij genoeg steun heeft in haar Conservatieve Partij. Om zeven uur Nederlandse tijd begint een vertrouwensstemming die het lot van May bepaalt. Als de helft van de 315 Conservatieve parlementariërs geen vertrouwen meer heeft in May, moet zij vertrekken. Vier vragen en antwoorden over de chaos in de Britse politiek.
Hoe groot is de kans dat May wordt weggestemd?
Een huzarenstukje zou het zijn als May de stemming van vanavond overleeft. Al maanden ligt ze onder vuur in haar eigen partij. Een aanzienlijk deel van de Conservatieven vindt dat ze de Brexit-onderhandelingen verkeerd heeft aangepakt. Dat bleek afgelopen maandag toen May een gevoelige nederlaag leed: de stemming over het Britse uittredingsakkoord met de Europese Unie (EU) moest May uitstellen toen bleek dat ze niet genoeg steun had. Te veel conservatieven waren van plan tegen de deal te stemmen.
Lees het communicatie-advies van Onno Aerden: Geachte Theresa May…
Tot dusver hebben ten minste 48 Conservatieve parlementariërs per brief het vertrouwen in May opgezegd. Dat is het minimumvereiste voor een vertrouwensstemming. Als 158 Conservatieven het vertrouwen opzeggen, is het einde verhaal voor May.
De Britse premier toonde zich vanochtend strijdlustig. In een statement voor 10 Downing Street zei May dat ze zich al veertig jaar inzet voor de partij en dat het ‘tegen het landsbelang ingaat’ om nu een nieuwe premier te kiezen. Als May vanavond voldoende steun krijgt, is ze ten minste een jaar gevrijwaard van een nieuwe vertrouwensstemming in de eigen partij.
Wat gebeurt er als May wordt weggestemd?
De Conservatieve Partij kan dan een nieuwe leider kiezen, maar dat proces kost tijd. May blijft premier tot er een opvolger is gekozen. Als de meerderheid van de Conservatieve parlementariërs zich achter één kandidaat schaart, is er geen verkiezing nodig en de opvolger bekend. Blijft die overeenstemming uit, dan krijgen alle leden van de Conservatieve Partij de keuze tussen de twee overgebleven kandidaten.
Mocht May zelf besluiten dat ze opstapt, dan speelt zich hetzelfde proces af. In 1990 besloot Margaret Thatcher ontslag te nemen, ondanks de steun van een meerderheid van haar partij. Thatcher vond dat ze te weinig steun genoot.
Wie willen May opvolgen?
Tal van namen gaan rond over mogelijke opvolgers van May. Websites van gokkantoren draaien overuren voor Britten die een een gokje willen wagen. De naam van voormalig burgemeester van Londen en oud-minister van Buitenlandse Zaken, Boris Johnson, valt vaak.
De flamboyante politicus is parlementariër voor de Conservatieve Partij en uitte recent forse kritiek op de Brexit-deal van May. Volgens Johnson houdt de EU te veel inspraak op de Britse regelgeving. Johnson zei zich ‘persoonlijk verantwoordelijk te voelen’ voor een geslaagde Brexit.
Lees de blog van Robbert de Witt: Brussels leedvermaak om spartelende Britten, waarom toch?
Ook de voormalig Brexit-minister Dominic Raab schijnt geïnteresseerd te zijn. Raab onderhandelde als minister met de Europese Unie, maar had het gevoel gepasseerd te worden door May. Ook hij is het niet eens met de te toegeeflijke koers die May vaart.
Raab heeft felle kritiek op de ‘backstop’ – de paragraaf over de grens tussen Ierland en Noord-Ierland, een cruciaal onderdeel van het akkoord tussen de Britten en Brussel. In de backstop is vastgelegd dat er ook na de Brexit een open grens tussen het Europese Ierland en het Britse Noord-Ierland blijft bestaan.
Wat zijn de gevolgen voor de Brexit-onderhandelingen?
De chaos is deze week groter geworden. Het Britse parlement heeft nog steeds niet gestemd over de deal van May met de Europese Unie. Die stemming stond voor gisteren gepland, maar is door May uitgesteld. Uiterlijk 21 januari moet er zijn gestemd. Bovendien is de kans klein dat als May naar huis wordt gestuurd, er al uitzicht is op een nieuwe leider.
Gesprekken met de EU door een vleugellamme May, zullen het proces verder vertragen. De kans is groot dat de deadline van 29 maart dan niet wordt gehaald.