Nee, bezweren premier Mark Rutte en de Duitse bondskanselier Angela Merkel, met het VN-migratiepact wordt ‘geen soevereiniteit overgeheveld’ en het is ‘niet bindend’. Dat zegt het pact zelf ook. Het zijn tandeloze bezweringen. Want de soft law, de zachte wetgeving, die dit pact beoogt te zijn, wordt doorgaans na verloop van tijd hard.
Soft law is populair in internationale organisaties als de Verenigde Naties, de Europese Unie en de Raad van Europa. Er worden ‘niet-bindende’ afspraken gemaakt, die na verloop van tijd door gewoonterecht en verwijzingen in rechterlijke uitspraken dezelfde status krijgen als internationale verdragen.
Een groot deel van het internationaal recht bestaat uit soft laws. Dat is het geval op alle mogelijke vlakken, van luchtvaart en milieu tot gezondheid, maar is heel gebruikelijk zodra mensenrechten in het geding zijn. Die worden vaak gebaseerd op de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (VN, 1948), nota bene een niet-bindende verklaring. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (Raad van Europa, 1950) is wel bindend.
Door uitbreiding mensenrechten steeds minder speelruimte EU
‘Mensenrechten’ worden steeds breder geïnterpreteerd en vormen zo steeds vaker de basis van uitbreiding van recht, tot aan het klimaat toe. Het geldt echter bij uitstek bij de vorming van internationaal recht rond migratie. Mede daardoor hebben met name lidstaten van de Europese Unie steeds minder speelruimte.
Lees ook: Vonnis in zaak Urgenda verhoogt spanningen in coalitie
Bij de internationale rechtsvorming rond migratie zijn vaak particulieren en particuliere organisaties betrokken, die weer zijn verbonden aan commissies van de Raad van Europa en de VN, die met rapporten komen waarnaar bijvoorbeeld het mensenrechtenhof in Straatsburg verwijst.
Zo nam een commissie in Straatsburg (de ‘ECRI’) Nederland de maat toen het Openbaar Ministerie niet in beroep ging bij het Geert Wilders-proces (2009). Of de werkgroep van een VN-onderafdeling die Nederland op de vingers tikte omdat Zwarte Piet racistisch zou zijn (2013).