Diederik Samsom weigerde te reageren op de aanval van Felix Rottenberg. Het is knap hoe de notoire driftkop zichzelf, althans publiekelijk, heeft leren beheersen.
Uit eigen beweging opstappen na evident falen doen bestuurders niet zo snel. Kijk naar Hans Spekman. De voorzitter van de PvdA beloofde bij zijn aantreden bijna vier jaar geleden het aantal leden van de partij omhoog te krikken van 55.000 naar zo’n 100.000. Inmiddels is het ledental onder de 50.000 gezakt.
Geconfronteerd met deze ontluisterende cijfers zei hij in een interview met de Volkskrant begin deze maand: ‘Dus: ik heb gefaald. Baal ik enorm van.’ Toch stelt Spekman zich weer vrolijk kandidaat voor een nieuwe termijn als voorzitter. Hij profileerde zich in het geciteerde vraaggesprek onder meer door voor een radicale zwaai naar links te pleiten en PvdA-minister Jet Bussemaker aan te vallen.
Misschien hoort dit bij de sociaal-democratische omgangsvormen. De, door Spekman aangetrokken, voorzitter van de commissie die de kandidatenlijst voor de volgende verkiezingen van de Tweede Kamer moet vaststellen, opende in verschillende media ook al het vuur op partijgenoten.
Felix Rottenberg kritiseerde openlijk de bewindslieden Jeroen Dijsselbloem en Ronald Plasterk en sprak minachtend over fractievoorzitter Diederik Samsom als ‘de bedrijfsleider van het kabinet’. Dit was, behalve dan misschien voor Spekman, geen verrassing. Voor Rottenberg telt het eigen ego nu eenmaal een stuk zwaarder dan het belang van de Partij van de Arbeid.
Rottenberg is inmiddels teruggetreden. Hij had, tot zijn domme verbazing, geconstateerd dat je je niet de vrijheid van een columnist kunt permitteren als je de lastige taak op je hebt genomen om voor een organisatie de beste kandidaten te selecteren. Samsom weigerde te reageren op de aanval. Het is knap hoe de notoire driftkop zichzelf, althans publiekelijk, heeft leren beheersen.
Verstandshuwelijk
Samsom dwingt om meer redenen bewondering af. Het was een flink risico voor de PvdA om in 2012 in zee te gaan met de VVD. De kiezersgunst wordt makkelijker verworven door in de oppositie op luide toon het regeringsbeleid af te kraken.
Maar Samsom maakte vuile handen en verdedigde het verstandshuwelijk met de traditionele tegenstander met vuur tegenover een kritische achterban. Hij deed wat een fractievoorzitter in zijn omstandigheden moet doen als hij wil dat een regeringsploeg overleeft. Mede door zijn loyaliteit heeft het tweede kabinet-Rutte een reële kans om de finish te halen, wat in deze roerige politieke tijden vrij uitzonderlijk is.
Al deze inspanningen kostten Samsom zijn huwelijk en een groot deel van zijn populariteit. Het is duidelijk dat hij niet meer de frisse stemmentrekker is die drie jaar geleden de PvdA bij de verkiezingen uit een ogenschijnlijk geslagen positie voorbij de SP laveerde en vervolgens in het kabinet loodste. Het sluiten en verdedigen van compromissen is en blijft een ondankbare taak.
Samsom zelf heeft in 2012 laten zien dat het op het schild heffen van een nieuwe voorman een partij in problemen kan brengen. Maar wie zou bij de volgende verkiezingen de redder van de PvdA moeten zijn?
Rottenberg zwaaide Lodewijk Asscher lof toe. In Amsterdam heeft de vicepremier nog blinde bewonderaars, wat te maken zal hebben met zijn voormalige wethouderschap daar. Maar in Den Haag heeft hij meer de aandacht getrokken met zalvende woorden dan met concrete daden. Bovendien is hij nog sterker verbonden met het door links gehekelde kabinet-Rutte dan Samsom.
Ervaring
De beste kans op electoraal herstel biedt het laten overkomen naar Den Haag van een van de burgemeesters van de twee grote steden. Allebei bekwame bestuurders met veel aanzien en Haagse ervaring zonder dat ze worden geassocieerd met de samenwerking met de VVD.
Maar Eberhard van der Laan heeft fysieke problemen en Ahmed Aboutaleb heeft laten weten Rotterdam voorlopig niet te willen verlaten. Het benoemen van een burgemeester tot lijsttrekker is de PvdA in het recente verleden overigens niet zo goed bekomen.
Wat de PvdA wellicht wel alvast een stukje verder zou helpen, is het kiezen van een andere voorzitter. Hans Spekman heeft volgens zijn eigen maatstaven gefaald en bevestigt bij de buitenwacht alleen maar de ergste vooroordelen over sociaal-democraten.
Het zou anders en beter moeten kunnen. Elke moderne politieke partij heeft baat bij een efficiënte en ingetogen bedrijfsleider in de functie van voorzitter.
Elsevier nummer 39, 26 september 2015