In een land van onvoorstelbare wreedheden, valt de laffe moord op een enkele man niet meer op. Maar het is onze plicht om pater Frans van der Lugt nooit te vergeten.
Eén moord te veel. In een conflict waarbij duizenden mensen om het leven komen, is één moord soms te veel.
Die ene moord wordt door de deelnemers aan het conflict en de toeschouwers als een onaanvaardbare daad gezien. En die andere duizenden? Weliswaar wordt aangenomen dat de mens de rede heeft gekregen, maar toch zijn in de geschiedenis genoeg bewijzen die het tegendeel aantonen.
Op de keper beschouwd heeft de mens in abstracto de rede gekregen. Maar mensen zijn niet zelden in de greep van irrationele gedachten of wereldbeelden.
Uniek
Eén moord te veel. Wanneer mensen tijdens een conflict wennen aan wreedheden, is elke moordpartij normaal. Er komen bij het conflict zo veel mensen om het leven dat ze letterlijk de tel kwijtraken.
Door extreem veel wreedheden valt de uniciteit van de individuele mens en het concrete verhaal niet meer op. Ook de daden van groepen en individuen vallen niet meer op. Onder normale omstandigheden is elke daad uniek, en prikkelt anderen om er een mening over te hebben. Normalisering van geweld en wreedheid doet de uniciteit van menselijke daden in het niets verdwijnen. Het niets is niets.
Eén moord te veel. In de oorlog van allen tegen allen verdwijnt de horizon van moraal en schoonheid. Het goede is een idee, een verzinsel. Wat wel bestaat, is een imaginaire horizon in het licht waarvan mensen in staat zijn om een oordeel te vellen over een zaak.
Reflectie
Wat is die horizon? Is het een natuurlijk fenomeen? Door goden verzonnen?
De horizon van moraal en schoonheid komt geleidelijk tot stand in een cultuur. Het is een historische erfenis die het begrijpen van de eigen geschiedenis mogelijk maakt. De horizon van een cultuur is ook het resultaat van reflectie en zelfreflectie van een volk in de loop der eeuwen.
Ook het recht behoort tot die horizon. Een rationele en culturele horizon is geen daad van creatio ex nihilo. Literatuur, religie, wetenschap, filosofie, recht en politiek zorgen ervoor dat een volk over een eigen horizon beschikt die de publieke ruimte verlicht, teneinde individuen in staat te stellen een oordeel te vormen over het schone en het lelijke, en over goed en kwaad.
Tegelijkertijd stelt de esthetische en ethische horizon een begrenzing: voorbij een bepaalde horizon begint het verhaal van een ander volk.
Normale mensen
De horizon van een publieke ruimte is geen afgesloten geheel – het is nooit af. Geen enkel volk op aarde is volmaakt. De mens leert continu.
Eén moord te veel. Soms verdwijnt de horizon van het ethische en het esthetische. Daarmee verdwijnt ook het vermogen om onderscheid te maken. Nadien lijken alle dagen op elkaar, alle moorden lijken op elkaar, alle vermoorden lijken op elkaar.
En alle moordenaars dreigen op elkaar te gaan lijken. In Homs, Aleppo en elders in Syrië komen dagelijks mensen om het leven. Dagelijks worden burgers geconfronteerd met wreedheden. Voor ons, ‘normale’ mensen, gebeurde in Homs iets dat we niet moeten aanvaarden en niet moeten vergeten.
De Nederlandse pater Frans van der Lugt werd uit zijn huis gehaald en in een steegje met twee kogels geëxecuteerd. De moordmachine begint efficiënt te worden: slechts twee kogels.
Zwakkeren
Eén moord te veel. Frans van der Lugt was ruim vijftig jaar in het Midden-Oosten. Hij hield van mensen: van moslims, christenen, joden, atheïsten. Frans van der Lugt was in dienst van mensen.
Na veertig jaar in Syrië voelde hij zich een Syriër. Zijn Arabische accent was foutloos. Hij gaf onderwijs, verbouwde groenten en ving geestelijk zwakkeren op.
Waarom bleef hij in een belegerde stad? Had hij niet gezien hoe de jihadisten christenen en andersdenkende moslims vermoorden? Was hij een naïeveling en wilde hij dood?
In zijn laatste gesprek met journalisten voerde hij twee redenen aan om in Homs te blijven: het bewaken van religieuze kostbaarheden (teksten en iconen) van christenen en moslims, die Van der Lugt toevallig in zijn kerk had, en de zorg voor anderen.
Plicht
In Syrië – bij een volk dat dag in dag uit met wreedheden wordt geconfronteerd – valt de moord op Van der Lugt nauwelijks op. Maar wij hebben de plicht om niet te wennen aan dergelijke wreedheden, die ons via media bereiken.
Wat een man was Frans van der Lugt! En wat een misdaad!