De wereld mag niet denken dat Amerika wel blaft maar niet bijt. Een krachtige resolutie van de VN-Veiligheidsraad zou het verloren evenwicht in de internationale orde kunnen terugbrengen.
Barack Obama’s eigen Cubacrisis gaat onverminderd door. Over de volgende, onverwacht uitgesproken zin wordt behoorlijk gespeculeerd: ‘Assad kan een strafactie tegen zijn land voorkomen door binnen een week zijn chemische wapenarsenaal op te geven.’
Dat zei John Kerry, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken tijdens een persconferentie in Londen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken haastte zich te verklaren dat de uitspraak van Kerry niet letterlijk moet worden genomen.
Ongelukje
Ook in Moskou renden ze naar de microfoons om te zeggen: prachtig plan, Syrië moet zijn arsenaal aan chemische wapens onder toezicht van de Verenigde Naties brengen.
Daarna noemde president Obama dat plan een serieuze mogelijkheid, in ruil voor een strafactie tegen het Assads regime.
Was dat een ongelukje? Meende Kerry het niet? Een ongelukje was het niet: het was reeds in Moskou besproken met de ministers van Buitenlandse Zaken van Syrië en Rusland, tijdens de G20-top.
Gezichtsverlies
De verrassende maar hoopgevende wending in de Syrië-crisis wordt wereldwijd welkom geheten – terecht. Assad weet dat een Amerikaanse aanval op zijn troepen het begin van het einde van zijn regime zou kunnen zijn. Ook Rusland zit niet te wachten op een militair en diplomatiek gezichtsverlies.
Ook Iran, de trouwste Syrische bondgenoot, zit ook niet te wachten op een confrontatie met de westerse wereld. Over een paar weken gaat Hassan Rohani, de nieuwe president van Iran, naar New York om in de marge van de Algemene Vergadering van de VN te onderhandelen met Amerika en Europa.
Blijdschap
Een confrontatie met Syrië zal de diplomatieke gesprekken tussen Iran en het Westen bemoeilijken. Iedereen is dus blij met deze positieve wending in de Syrië-crisis. Maar is er een reden voor de blijdschap?
Er zou een reden voor blijdschap zijn als de VN-Veiligheidsraad met een krachtige resolutie komt aangaande de chemische wapens van Syrië. Deze wapens moeten onder toezicht van de VN zo spoedig mogelijk worden vernietigd.
Als Assad niet meewerkt, kan Amerika alsnog overgaan tot een strafactie. In dit scenario zou Amerika wel over een juridische grondslag beschikken, te weten de resolutie van de Veiligheidsraad. Daarna gaat het om de uitvoering van de resolutie.
Syrië en het Midden-Oosten zijn veiliger zonder Assads chemische wapens. Zou dat de loop van de burgeroorlog veranderen?
Wreedheden
De burgeroorlog gaat door, ook zonder chemische wapens. We zullen ook in de toekomst door inzet van conventionele wapens getuige zijn van wreedheden. Maar het feit dat voor de eerste keer ernstig wordt opgetreden tegen het gebruik van massavernietigingswapens, is een grote vooruitgang voor het internationale recht en de internationale veiligheid.
Daarmee committeert Amerika zich aan de handhaving van een rode lijn, waarbij instemming van de Veiligheidsraad niet noodzakelijk zou zijn.
Niet legaal
Mijn collega’s uit de wereld van het internationale recht wezen de Amerikaanse unilaterale houding af met een verwijzing naar het ontbreken van de legaliteit bij een strafactie tegen Syrië.
Dat is waar, zonder instemming van de Veiligheidsraad zou de Amerikaanse strafactie niet legaal zijn. Maar de wereld is niet slechts gefundeerd in legaliteit, hoe belangrijk die ook is. Legitimiteit en diplomatie zijn soms even belangrijk als legaliteit.
Wat legaal is, hoeft niet legitiem te zijn en wat legitiem is, kan later fungeren als een nieuwe rechtsbron voor legaliteit. Vooral wanneer we in ogenschouw nemen dat de internationale legaliteit via de VN-Veiligheidsraad afhankelijk is van twee machten die de mensenrechten niet als een onontbeerlijk aspect van politiek handelen beschouwen.
Evenwicht
Bovendien hoeven de elementen die de internationale orde vorm geven, niet altijd samen te vallen met het internationale recht zelf. Deze politieke elementen zijn de mogelijkheidsvoorwaarden voor het bestaan van het internationale recht.
Daarmee zeg ik niet dat legaliteit onbelangrijk is. Hier gaat het mij om het evenwicht tussen legaliteit en legitimiteit.
De Syrië-crisis is nog niet voorbij. Een Amerikaanse actie zou succesvol zijn als de Amerikaanse regering daadwerkelijk de bereidheid zal blijven tonen om in het geval dat Syrië weigert volledig mee te werken met de VN, over te gaan tot militaire actie.
Steun
De wereld moet niet denken dat Amerika wel blaft maar niet bijt. Assad heeft genoeg redenen om in de komende dagen te gaan difficulteren. Maar een krachtige resolutie van de Veiligheidsraad zou het verloren evenwicht tussen de legaliteit en legitimiteit in de internationale orde doen herleven.
In deze crisis is het Amerikaanse prestige in het geding. Vernietiging van de chemische wapens zonder militaire actie verdient de volledige internationale steun. De Amerikaanse bombardementen zouden ook gunstig kunnen uitpakken voor de jihadistische rebellen. Deze barbaren verdienen geen enkele steun.
Het is te hopen dat Assad zonder bombardementen zal inbinden.