De invoering van het nieuwe pensioenstelsel is voor PVV, NSC en BBB en VVD een ‘open kwestie’.
Hierdoor blijft de invoering van het pensioenstelsel ongewis. In het kamp van de VVD bestaat onvrede, omdat NSC-leider Pieter Omtzigt afgelopen woensdag nog met drie eisen kwam om het pensioenstelsel wezenlijk te veranderen. Die dag zouden aan de onderhandelingstafel alleen nog ‘puntjes op de i’ worden gezet, maar Omtzigt drong aan op drie majeure wijzigingen.
Elk pensioenfonds zou volgens Omtzigt een referendum onder de deelnemers moeten uitschrijven, waarbij de meerderheid beslist of de stap naar het nieuwe, individualistische stelsel wordt gezet, dan wel het fonds blijft werken onder het oude, risicomijdende regime.
Verder wilde Omtzigt een zogenoemde ‘carve-out’, waarbij pensioendeelnemers het opgebouwde vermogen naar een (commerciële) verzekeraar kunnen overhevelen. Ten derde wilde Omtzigt dat de rekenrente op minimaal 2 procent wordt gesteld, waardoor de pensioenreserves er florissanter uitzien.
Een VVD-bron meldt dat de onderhandelaars van deze partij woedend waren op Omtzigt. Hoe kon hij op de valreep nog zo’n eisenpakket indienen? Een bron dicht bij Pieter Omtzigt zegt dat NSC nooit een geheim maakte van de verlangens rondom het pensioenstelsel.
Uitruil met de fondsen
De pensioenkwestie leek lange tijd geen groot strijdpunt in de kabinetsformatie, maar daarin kwam twee weken geleden verandering door een publicatie op ewmagazine.nl. EW onthulde dat de belangenvereniging van pensioenfondsen Omtzigt onder druk zette om – in strijd met zijn verkiezingsbeloftes – akkoord te gaan met de invoering van het nieuwe stelsel en niets meer te veranderen aan de Wet toekomst pensioenen (Wtp). In ruil daarvoor waren de fondsen bereid de komende vijf jaar 25 tot 30 miljard euro te investeren in woningbouw, infrastructuur en duurzame energie.
Rond de onderhandelingstafel circuleerde een passage voor een concept-Hoofdlijnenakkoord waarin stond dat niet meer mocht worden getornd aan de Wtp en dat het pensioenstelsel onverkort doorgang zou vinden. In elk geval Omtzigt verzette zich daartegen. Het was ook strijdig met de verkiezingsbeloftes van PVV en BBB.
‘Wij hebben die eis – niet tornen aan de Wtp – nooit te horen gekregen,’ zegt BBB-onderhandelaar Henk Vermeer. ‘Ik zou het ook een schandalige eis vinden. Het heeft veel weg van chantage.’
Vermeer zegt dat ‘het positieve van de hele affaire nu is dat de pensioenfondsen graag willen investeren in eigen land, omdat ze hier goede rendementen behalen en het ook nog maatschappelijk nuttig is. De pensioendeelnemers profiteren twee keer.’
In het Hoofdlijnenakkoord en de financiële paragraaf daarbij staat dat de overheid de komende jaren 5 miljard euro extra vrijmaakt voor woningbouw en 2,5 miljard euro voor infrastructuur. Er worden geen miljardeninvesteringen door pensioenfondsen ingeboekt, maar zonder de institutionele beleggers is het doel van 100.000 extra nieuwe woningen per jaar volstrekt onhaalbaar.
Het Hoofdlijnenakkoord kondigt wel een Woontop aan: een bijeenkomst met gemeenten, woningcorporaties en pensioenfondsen om ‘afdwingbare afspraken’ te maken voor de woningbouw.
Desondanks veranderingen
Bronnen in NSC en BBB zeggen dat ze desondanks veranderingen willen aanbrengen in het nieuwe pensioenstelsel. De pensioenfondsen vrezen daardoor extra moeilijkheden bij de invoering van het stelsel, maar de politieke partijen zijn niet zo gevoelig voor dat argument.
Doordat er niks over de Wtp in het Hoofdlijnenakkoord staat, is het een vrije kwestie. Coalitiefracties mogen steun zoeken bij de oppositie om een meerderheid te krijgen voor modificaties van het nieuwe stelsel of zelfs een terugkeer naar het oude stelsel.
Een VVD-bron zegt dat die redenering theoretisch klopt, maar dat er in werkelijkheid geen tijd meer is om een nieuwe initiatiefwet in te dienen. De internetconsultatie en de advisering van de Raad van State vergen vele maanden, terwijl vanaf 1 januari volgend jaar wordt begonnen met het ‘invaren’ van de pensioenen in het nieuwe stelsel. De pensioenfondsen hebben hun automatiseringssystemen daarop ingesteld en kunnen geen veranderingen meer aan.
VVD-pensioenwoordvoerder Thierry Aartsen zegt: ‘Dit is de grootste sociaal-economische stelselherziening in zeventig jaar. Als je halverwege deze transitie zaken overhoop gaat halen, schep je chaos en onzekerheid. Dan breng je de pensioenvoorziening van 3,2 miljoen Nederlanders in gevaar.’
NSC wil amenderen
Een bron rond NSC zegt dat er wel degelijk mogelijkheden zijn om het nieuwe stelsel te veranderen. Dat hoeft niet met een nieuwe initiatiefwet. Het kan ook via het indienen van amendementen op een aantal invoeringsbepalingen waarover de Tweede en Eerste Kamer zich nog moeten uitspreken. NSC wil via die indirecte manier sleutelen aan de eerder aangenomen Wtp.
Een ingewijde zegt dat het inderdaad mogelijk is met amendementen te komen, maar dan moet demissionair minister Carola Schouten (ChristenUnie) wel de wettelijke invoeringsbepalingen aan het parlement voorleggen. Zolang zij dat niet doet, kunnen de Kamerfracties niet amenderen. Onduidelijk is nog of en wanneer een nieuwe minister of staatssecretaris dergelijke invoeringsbepalingen aan de Kamer kan voorleggen. Naarmate de tijd verstrijkt, wordt het moeilijker voor het parlement om met amendementen te komen en de werking van de wet te veranderen.
Een BBB-bron zegt dat reparatie van de nieuwe Pensioenwet zelfs na invoering mogelijk moet blijven. ‘Zodra pensioenen “invaren”, zien de pensioendeelnemers wat het nieuwe stelsel betekent voor hun opgebouwde vermogen en toekomstige uitkeringen. Als dat tegen blijkt te vallen en wij ontvangen daarover signalen, dan moeten wij aan de noodrem kunnen trekken en beginnen met repareren.’
De conclusie van dit alles kan niet anders luiden dan dat VVD en de drie andere partijen nog altijd lijnrecht tegenover elkaar staan als het gaat om de pensioenen. De VVD vindt aanpassingen onverantwoord. De PVV, NSC en BBB behouden zich het recht voor het stelsel te wijzigen. In de Tweede Kamer is daar waarschijnlijk wel een meerderheid voor te vinden. Dat ligt anders in de Eerste Kamer. GroenLinks-PvdA, VVD, CDA, ChristenUnie, Volt – samen goed voor een meerderheid van 39 zetels – zijn tegen aanpassing.
Het nieuwe kabinet ziet het Hoofdlijnenakkoord als een opdracht. Aangezien er in dat stuk niet wordt gerept over het modificeren van het nieuwe pensioenstelsel, kan het nieuwe kabinet gewoon doorgaan op de onder de kabinetten-Rutte ingeslagen weg. Maar aangezien het een extraparlementair kabinet is, valt ook niet uit te sluiten dat de nieuwe bewindslieden aan de Wet toekomst pensioen gaan tornen.
In de wandelgangen wordt NSC-Kamerlid Agnes Joseph genoemd als mogelijke staatssecretaris voor Pensioenen. Zij vroeg demissionair minister Schouten enkele maanden geleden indringend om af te zien van het nieuwe stelsel, omdat de pensioenen voor miljoenen Nederlanders erdoor in de waagschaal worden gesteld.