Steve Boyes ontdekte de bron van de Zambezi, een van de grootste Afrikaanse rivieren. Hij wil het gebied laten erkennen om het te kunnen beschermen als bron van het leven voor het Afrikaanse continent.
In Afrika zijn al meer dan 30.000 kilometer aan rivieren en hun ecosystemen in kaart gebracht. Dit werd gedaan door onderzoekers van The Great Spine of Africa-expedities, onder leiding van de Zuid-Afrikaanse milieubeschermer Steve Boyes en gesteund door het Rolex Perpetual Planet Initiative. Op een van die expedities ontdekte Boyes dat de bron van de Zambezi op de hoogvlakte van Angola ligt. De 2.660 kilometer lange rivier stroomt behalve in Angola ook in Zambia, Zimbabwe en Mozambique en mondt uit in de Indische Oceaan.
De conventie van Ramsar beschermt watergebieden
In juli 2025 reisde Boyes af naar Victoria Falls, Zimbabwe. Daar vond de Conventie van Ramsar plaats, een bijeenkomst over watergebieden van internationale betekenis, in het bijzonder habitats voor watervogels. De conventie is genoemd naar de Iraanse stad Ramsar, waar die begin 1971 voor het eerst werd gehouden. Aan de Conventie van Ramsar nemen 172 nationale regeringen deel.
Erkenning als Ramsar-site
Op de Conventie van Ramsar nam Steve Boyes het woord en sprak over zijn ontdekking van de bron van de Zambezi. Zijn doel? Het gebied Lisima Lya Mwono (‘bron van leven’) op de Angolese hoogvlakte te laten erkennen als een drasland van internationaal belang. Een erkenning als officiële Ramsar-site verzekert de regio van nationale en internationale bescherming, met een bijzondere focus op duurzaam gebruik en landbeheer.
Wordt de hoogvlakte van Angola een erkende en beschermde site?
Steve Boyes kon met bewijzen aantonen dat de bron van de Zambezi in Angola ligt. Zijn baanbrekende vaststelling, een wereldprimeur, werd met hoge resolutie satellietfoto’s gepubliceerd in een wetenschappelijk vaktijdschrift.
Het team van Boyes is optimistisch over de kansen dat Lisima Lya Mwono als officiële Ramsar-site wordt geclassificeerd. De aanwezigheid in Victoria Falls van gezaghebbende personen als Musonda Mumba, secretaris-generaal van de Ramsar Conventie, en Nyambe Nyambe, uitvoerend directeur van Kavango Zambezi Transfrontier Conservation Area (KAZA TFCA) geeft mogelijk een duw in de goede richting. Het zou een kwestie van maanden zijn.
Lokale gemeenschappen als rivierwachten
Een sterk punt in de uiteenzetting van Steve Boyes was dat hij kennis gebruikte van koningen en stamhoofden van lokale gemeenschappen die langs de oever van de Zambezi wonen. Die kwamen voor het eerst in zestig jaar bijeen om naar de bevindingen van Boyes te luisteren en erop te reageren.
De steun van deze koningen was cruciaal voor het hele project, legt Boyes uit. ‘Hun medewerking betekent veel voor me. Rivieren verbinden mensen over grenzen heen. De lokale mensen zijn ware rivierwachten. Ze zijn zo trots op het water. We vonden een overeenkomst die vijf landen overkoepelt, waardoor we overal nauw met de lokale gemeenschappen kunnen samenwerken. Zij monitoren de ecosystemen.’
Het op een na grootste Afrikaanse veengebied
Steve Boyes is negen maanden per jaar weg van huis. Acht uur per dag peddelt hij in een boot op Afrikaanse rivieren. Aan onverwachte obstakels geen gebrek: nijlpaarden deden zijn boot kapseizen, olifanten vielen hem aan en hij bracht zes dagen in het ziekenhuis door met malaria. Hij spendeerde een kwart eeuw aan de studie van draslanden en werkte in Botswana, in de delta van de Okavango, een andere rivier in zuidelijk Afrika. Maar het was op de hoogvlakte in het oosten van Angola dat hij op een ongekende plek stootte.
‘Het landschap van de Lisima Lya Mwono is een systeem van bronmeren en niet eerder gedocumenteerde veengebieden – het was de tweede grootste ontdekking van veengebied in tropisch Afrika. Ik vond het verbijsterend dat het niet wereldwijd erkend was.’
Het belang van de watertorens van Afrika
Gedreven om de kwetsbare waterwegen van Afrika beter te begrijpen en te beschermen en voortbouwend op zijn succes als leider van het National Geographic Okavango Wilderness Team, lanceerde Steve Boyes The Great Spine of Africa-expedities. Hij zette daarvoor een nieuwe organisatie op, The Wilderness Project. Het doel van deze expedities, die de steun genieten van het Rolex Perpetual Planet Initiative, is om wetenschappelijke kennis te vergaren over de ‘watertorens van Afrika’: bergachtige gebieden die fungeren als natuurlijke waterreservoirs en die belangrijk zijn voor de waterhuishouding van het continent. The Great Spine of Africa-expedities onderzoeken de rol van deze watertorens als bron van de Zambezi, de Congo, de Niger en de Nijl – rivieren waarvan tweederde van de Afrikaanse economie afhangt.
Bewijzen koppelen aan lokale kennis
De eerste missie was de Lungwevungu-expeditie. Steve Boyes trok naar de verre Angolese hoogvlakte, waar lokale mensen suggereerden dat een zijrivier de echte bron is van de Zambezi. Samen met Kerllen Costa, Angola’s Country Director van het National Geographic Okavango Wilderness Project, voer Boyes de Lungwevungu af in boomstamkano’s. Het was de eerste van veel afmattende tochten, waarin hij probeerde wetenschappelijke bewijzen te vinden die spoorden met de traditionele lokale kennis.
Lokale inwoners beschermen het gebied al
Tegen 2035 hopen The Great Spine of Africa-expedities 1,2 miljoen kilometer Afrikaans waterrijk gebied te beschermen. De expedities verleggen zich nu naar de Congostroom en het Nijlbekken. Dit jaar voegde Steve Boyes 20 expedities aan het project toe, voor volgend jaar mikt hij op 25. ‘Op dit ogenblik is slechts 14 procent van Afrika beschermd gebied. Maar wanneer ik de bron van een rivier bereik, tref ik er mensen aan die het gebied al beschermen. Het gebied moet alleen nog erkend worden.’
De Afrikaanse rivieren brengen leven
Met zijn 15 miljoen hectare zal het gebied, dat Steve Boyes en zijn team wetenschappelijk aanduiden als de bron van de Zambezi, de derde grootste Ramsar-site in Afrika zijn en de vijfde grootste ter wereld.
Het werk van Boyes toont het belang van het behoud van de Angolese hoogvlakte aan – niet alleen voor het ecosysteem van de Zambezi en de 20 miljoen mensen die ervan afhangen, maar voor andere grote Afrikaanse rivieren, inbegrepen de Congostroom en de Okavango. Deze stromen brengen leven naar miljoenen mensen.
Rolex steunt personen en organisaties die voor de problemen van de planeet oplossingen zoeken en ontwikkelen en die zo bijdragen tot het verbeteren van de wereld en bewaren van de planeet voor de volgende generaties.
