Populistische partijen komen en gaan in Nederland, maar zij blijven vaak buiten het bestuur. Besturen blijft het privilege van linkse en centrum-rechtse partijen. BBB en JA21 kunnen die trend ombuigen, schrijft Victor Pak.
Lees ook: De politiek is geen tweestromenland meer. De traditionele tegenstelling links-rechts is achterhaald. Nederland kent drie grote stromingen: links, centrum-rechts en populistisch rechts. Dat had de oplettende kiezer al een tijdje door. Nationaal Kiezersonderzoek voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 bevestigde dat beeld, al sprak het onderzoek van radicaal-rechts in plaats van populistisch rechts.
Forum voor Democratie klapte spectaculair uiteen
Deze ontwikkeling was ook niet te missen na de vorige Provinciale Statenverkiezingen van 2019. Toen brak Forum voor Democratie door. Uit het niets werd de partij de grootste van Nederland. Het resulteerde in 86 zetels in de provincie en 12 in de Eerste Kamer. In rap tempo moest een jonge partij volwassen worden. Onder leiding van Thierry Baudet mislukte dat spectaculair.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
In Noord-Brabant en Limburg ging de partij besturen. Binnen twee jaar liep het in beide provincies mis en ook landelijk viel Forum als partij uiteen. JA21 kwam als de grootste afsplitsing uit de rokende Forum-puinhopen, maar leverde geen bestuurders meer aan de provincies.
Zo werden de provincies weer bestuurd door vertegenwoordigers van linkse of centrum-rechtse partijen. Het populisme keek opnieuw toe vanaf de zijlijn, zoals de PVV van Geert Wilders al doet sinds de val van het kabinet-Rutte I in 2012.
BBB en JA21 lijken compromissen te willen sluiten
Dit vermindert niet de drang van de kiezer om te stemmen op een alternatief voor de gevestigde partijen. Bij de aanstaande Provinciale Statenverkiezingen doen JA21 en de BoerBurgerBeweging in alle provincies mee.
Zeker BBB kan voor een soortgelijke uitdaging komen te staan als Forum vier jaar geleden overkwam. BBB kan volgens peilingen rekenen op ruim 10 procent van de stemmen. Daarmee kan de partij zowel in de provincies als de Eerste Kamer haar stempel op het beleid drukken.
Lees ook: Daarvoor is een zekere mate van compromisbereidheid nodig. BBB en JA21 lijken dat te begrijpen. In de Eerste Kamer zocht JA21 al samenwerking met GroenLinks en de PvdA om bij het kabinet een verhoging van de AOW af te dwingen. En BBB-voorvrouw Caroline van der Plas liet weten dat besturen niet kan met een gestrekt been.
De nieuwe partijen steunen bovendien op meer ervaring dan andere nieuwkomers. JA21 deed al ervaring op in de Provinciale Staten, BBB wist de nodige oud-bestuurders van CDA en VVD aan zich te binden. Daarmee hopen de partijen te voorkomen dat het kader van beide partijen uit politieke querulanten bestaat. Het zal blijken of dat is gelukt.
Met een bestuurlijke oriëntatie kunnen de partijen hun politieke stroming verder brengen. Ja, aan het besturen en sluiten van compromissen kleven risico’s, en die uit de weg gaan is een optie: zie de PVV, die eeuwig oppositie voert. Maar wie bestuurt, heeft kans om meer voor zijn kiezer gedaan te krijgen – althans, dat is de hoop.