Het Planbureau voor de Leefomgeving vindt het kabinetsbeleid te star. Er is maatwerk nodig voor de boer én voor de natuur, schrijft Joan Zijerveld.
Toen de coronacrisis uitbrak, heeft het toen zittende kabinet-Rutte intensief vergaderd met en geluisterd naar wetenschappers om de crisis in goede banen te leiden. Dit dreigt niet te gebeuren bij de aanpak van de stikstofcrisis, ook al heeft die voor duizenden boeren meer consequenties dan alle coronamaatregelen bij elkaar.
Kritiek PBL op ‘starre’ aanpak stikstof door kabinet
Het beleid van het kabinet ligt op tafel: driekwart van de het natuurareaal dat gevoelig is voor stikstof moet binnen acht jaar onder de kritische stikstofdepositiewaarde liggen en de provincies mogen gaan invullen hoe. Het beleid is gebaseerd op rapporten van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), maar lijkt op punten niet in lijn met dit belangrijke kennisinstituut. Bij PBL is er kritiek te horen op de ‘starre’ aanpak van het kabinet. ‘Het huidige beleid haalt het middel en het doel door elkaar,’ schreef PBL-directeur Hans Mommaas donderdag in de Volkskrant.
Lees ook deze spraakmakende column van Simon Rozendaal: Stikstofbeleid is groter probleem dan stikstof zelf
Wat is het doel eigenlijk? Europa wil het Europese netwerk aan natuur, de zogenoemde Natura 2000-gebieden beschermen. In Nederland gaat het met een aantal gebieden op ‘arme’ gronden, zoals De Veluwe en De Peel, niet goed. Door een maat te stellen aan de stikstofuitstoot wil het kabinet de natuur daar beschermen.
‘Maar overschrijding van de kritische stikstofdepositiewaarde is niet een maat voor de staat van de natuur, slechts een risico maat; een indicatie,’ zegt Martijn Vink, onderzoeker natuur, stikstof & landbouw van het PBL tegen EW. Vink is deskundige op dit gebied en werkte jarenlang samen met een aantal collega’s aan diverse rapporten over stikstof en de relatie met natuur en landbouw. In het laatste rapport Naar een uitweg uit de stikstofcrisis, gepubliceerd in juni 2021, staat dat er niet alleen maatwerk nodig is voor de boer maar ook voor de natuur.
Welke stikstofreductie goed is, weten onderzoekers niet precies
Naast stikstof zijn tegengaan van verdroging en natuurbeheer ook van invloed op de natuurkwaliteit. Het staat voor de onderzoekers vast dat er minder stikstof terecht moet komen in de natuur, maar niet precies hoeveel. ‘We moeten ervoor zorgen dat we een beter beeld krijgen van de ontwikkelingen in natuurkwaliteit in de individuele gebieden,’ zegt Vink. ‘Het kan best zo zijn dat je met minder boeren in de buurt van gebieden als de Veluwe en Brabant in combinatie met een breed integraal pakket aan locatiespecifieke natuurmaatregelen in de duingebieden al voldoende stikstof reduceert voor die gebieden om verslechtering van natuur tegen te gaan.’
Het beleid om de natuur te redden, kan daarom niet alleen zijn gebaseerd op de stikstofuitstoot. Maak van de stikstofcijfers dus geen bureaucratisch doel op zich, want ook de effecten van de genomen stikstofmaatregelen staan niet vast. Vink pleit ervoor om te investeren in betere dataverzameling en analyse in de individuele Natura 2000-gebieden. In combinatie met die betere natuuranalyse zal investeren in technologische maatregelen boeren perspectief kunnen bieden, want áls je alleen strikt stuurt op de kritische depositiewaarde, is er minder ruimte voor innovatie. Dan moet je op heel veel plekken simpelweg te ver naar beneden met je stikstofemissie. ‘Wanneer de overheid stuurt op natuurkwaliteit is er ook meer ruimte voor de boer.’ Er is niet alleen maatwerk nodig voor de boer, maar ook voor de natuur. Wellicht dat dat mogelijkheden biedt om uit de huidige impasse te komen.