In Washington D.C. hebben de Democraten de macht in handen, behalve in het Hooggerechtshof. Daar maakt een stevig conservatieve meerderheid de dienst uit. Die meerderheid had kleiner gekund, maar conservatieve rechters zijn gewiekster dan Democraten in het bepalen van hun pensioendatum, schrijft Victor Pak.
Victor Pak (1995) is redacteur bij EW. Wekelijks op zaterdag blogt hij over wat er speelt in de Amerikaanse politiek.
Over de doden niets dan goeds, maar voor Democraten wordt het steeds lastiger om niet de koppigheid van voormalig Hooggerechtshofrechter Ruth Bader Ginsburg te bekritiseren. Door haar overlijden op 18 september 2020 kon voormalig president Donald Trump gedurende zijn ambtstermijn voor de derde keer een rechter aandragen voor benoeming in het Hooggerechtshof.
De Senaat, waarin destijds de Republikeinen in de meerderheid waren, werkte daaraan graag mee. Zo zijn nu zes rechters benoemd door Republikeinse presidenten en drie door Democraten. Rechters benoemd door Republikeinen zijn vaak conservatiever in hun opvattingen dan rechters benoemd door Democraten.
Biden voerde zelf strijd tegen benoemingen in het Hooggerechtshof
President Joe Biden weet alles van het belang van het recht en het Hooggerechtshof. Hij behaalde zijn universitaire graad in het recht als matige student aan Syracuse University in de staat New York en werd als Senator in 1987 voorzitter van de justitiecommissie in de Senaat. Die commissie beoordeelt als eerste de rechters die een president voordraagt om te worden benoemd in onder meer het Hooggerechtshof.
In 1987 stond Biden meteen voor een grote beproeving. Een zetel in het Hooggerechtshof kwam vrij en de Republikeinse president Ronald Reagan droeg Robert Bork aan voor die positie. Bork was als conservatieve houwdegen kritisch over het abortusrecht en schreef in 1963 een opinieartikel tegen de progressieve burgerrechtenwet die verbood te discrimineren op basis van ras, kleur, geloof, sekse en nationaliteit.
Biden wist de benoeming van Bork in het Hooggerechtshof te voorkomen. De lege stoel in Amerika’s belangrijkste rechtbank werd uiteindelijk gevuld door Anthony Kennedy. De man die in 2018 zijn pensioen aankondigde op een uiterst behendig moment: in de zomer van 2018, enkele maanden voor de tussentijdse verkiezingen. Trump koos voor Brett Kavanaugh als diens opvolger en de Republikeinse Senaat fietste de benoeming er ondanks felle weerstand van de Democraten doorheen.
De gok van Ginsburg
Ruth Bader Ginsburg had ook voor die strategie kunnen kiezen. In 2013 lunchte de Democratische president Barack Obama met Ginsburg om uiterst behoedzaam te hinten op de aanstaande tussentijdse verkiezingen in 2014. Hij sprak niet met zoveel woorden uit dat het voor haar een goed moment was om met pensioen te gaan, ze was 80 jaar en twee keer genezen van kanker, maar de boodschap was duidelijk.
Ginsburg besloot om later met pensioen te gaan. Een gok die verkeerd uitpakte: de Democraten verloren hun meerderheid in de Senaat in 2014, Hillary Clinton verloor in 2016 de presidentsverkiezingen van Trump, en de kanker kwam terug. Ginsburg stierf vóór het einde van Trumps presidentschap. Daarmee mocht Trump voor de derde keer een rechter uitkiezen in vier jaar. Eén rechter meer dan Obama in acht jaar, mede door de Republikeinse Senaat, die Obama een benoeming onthield vlak voor de verkiezingen in 2016.
Koppige rechter
Toch lijken de Democraten en progressieve rechters hun lesje niet te hebben geleerd. In het Hooggerechtshof is Stephen Breyer als 82-jarige de oudste van de negen rechters. Maar pensioenplannen heeft hij niet. Breyer, benoemd door de Democratische president Bill Clinton, nam zelfs nieuwe medewerkers aan om door te kunnen als rechter tot ver in 2022.
Breyer lijkt in elk geval niet dit jaar met pensioen te gaan. Hij heeft volgend jaar nog één zekere kans af te zwaaien, als de Democraten nog de macht in de Senaat hebben. Zo kan Breyer president Biden een benoeming gunnen voor het Hooggerechtshof en de progressieve achterstand in benoemingen niet verder laten oplopen.