Na economie sloopt euro ook democratie Italië

De euro sloopt Italië. De economie lijdt al twintig jaar onder toetreding tot de Economische en Monetaire Unie. Inmiddels gaat ook Italië’s democratie eraan. Met oud-ECB-president Mario Draghi is in Rome opnieuw een technocraat aangesteld om Italië binnen de euro te houden. Want democratisch lukt het niet, schrijft Jelte Wiersma.

Italië krijgt een nieuwe regering. Dat is geen nieuws natuurlijk. Gemiddeld heeft Italië sinds de Tweede Wereldoorlog zo’n beetje elk jaar een nieuw landsbestuur. Wat wel opvalt, is dat opnieuw de euro een democratische regering laat struikelen en als vervanging een technocratische regering wordt geïnstalleerd.

Premier Giuseppe Conte (partijloos), een advocaat uit Napels, verloor de meerderheid in de senaat voor zijn 5 Sterren/PD-regering wegens onenigheid over het corona-herstelfonds van de EU. De Italiaanse president Sergio Mattarella (PD), een Siciliaan die in de politiek ging nadat zijn broer werd vermoord door de maffia, vroeg daarop woensdag Mario Draghi om een nieuwe technocratische regering te vormen.

Staatsgreep Merkel/Barroso

Dit is al de tweede keer dat een technocraat (waarschijnlijk) de macht krijgt in Rome wegens de euro. De eerste keer was in 2011, tijdens de eurocrisis. De Duitse bondskanselier Angela Merkel (CDU) en de Europese Commissie onder leiding van de Portugees José Manuel Barroso (PSD), een ex-communist en inmiddels Goldman Sachs-bankier, dwongen premier Silvio Berlusconi (Forza Italia) af te treden. De democratisch gekozen Berlusconi weigerde te luisteren naar hun hervormingsbevelen om de financiële markten te kalmeren en moest daarom weg. ‘Dat was een staatsgreep. Ik ben daarover nog steeds in shock,’ zei de Italiaans-Britse hoogleraar Guglielmo Verdirame in 2017 in EW.

In plaats van de Italiaanse bevolking te laten oordelen via verkiezingen, werd de Noord-Italiaanse oud-Eurocommissaris en technocraat Mario Monti aangesteld. Hij joeg een aantal hervormingen erdoor. Toen anderhalf jaar later verkiezingen grondwettelijk noodzakelijk waren, joeg de Italiaanse burger de ooit zeer gerespecteerde Monti met pek en veren Rome uit.

Super Mario: gewend aan ondemocratisch ingrijpen

Tien jaar na deze Merkel/Barroso-‘staatsgreep’ krijgt Draghi de macht in Rome. Hij redde in 2012 de euro als ECB-president al op illegale en daarmee ondemocratische wijze. Onder meer door buiten het democratisch vastgestelde ECB-mandaat massaal staats- en bedrijfsobligaties op te kopen.

Romein Draghi speelde in de jaren negentig als directeur-generaal van het Italiaanse ministerie van Financiën ook al een cruciale rol door Italië’s financiën op te poetsen zodat het op papier zich kwalificeerde om tot de euro toe te treden.

Draghi en met hem andere in Amerika opgeleide Italiaanse economen baalden van de democratische onmogelijkheid om Italië langs liberale, Angelsaksische lijnen te hervormen. Zij hoopten dat het Duitse keurslijf van de euro Italiaanse regeringen zou dwingen te liberaliseren en prudenter financieel beleid te voeren. Draghi hamerde er ook als ECB-president op dat hij met zijn obligatie-aankopen en lage rente tijd kocht voor nationale regeringen, vooral Italië, om langs liberale lijn te hervormen.

Van die hervormingen is weinig terechtgekomen. Italiaanse kiezers verwerpen telkens weer  liberaliseringen. Maar uit de euro willen ze ook niet. Hoogleraar Verdirame zei het zo: ‘Men wil in de euro blijven en nationale soevereiniteit. Die twee dingen zijn niet te verenigen. Op een bepaald moment zal de publieke opinie tot een beslissing komen. Of de euro vernietigt de democratie, of de democratie vernietigt de euro.’