Links heeft steeds minder zetels, maar steeds meer macht

De populariteit van de linkse partijen PvdA, D66, GroenLinks en SP is op een historisch dieptepunt beland. Toch zal het volgende kabinet (nog) progressiever zijn dan Rutte III. Hoe kan dat in een democratie, vraagt Roelof Bouwman zich af.

Behalve als het land van tulpen, klompen en molens, stond Nederland in vroeger tijden ook bekend om zijn enorm saaie verkiezingsuitslagen. Het leek soms wel of er een verbod was afgekondigd op het wisselen van partijvoorkeur.

Electorale fluctuaties zijn gewoon geworden

In het interbellum bijvoorbeeld werden alle Tweede Kamerverkiezingen gewonnen door de Roomsch-Katholieke Staatspartij (RKSP). Nummer twee was telkens de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) en op de derde plaats eindigde steevast de Anti-Revolutionaire Partij (ARP). Ook de nummer vier was makkelijk te voorspellen: dat was altijd de Christelijk-Historische Unie (CHU).

In de stemmenpercentages zat bij de meeste partijen nauwelijks beweging. Zo wisten de RKSP en haar naoorlogse opvolger KVP tussen 1918 en 1963 voortdurend de steun te krijgen van 27,9 tot 31,9 procent van de kiezers. Zoveel electorale stabiliteit bestond nergens in Europa.

De afgelopen decennia is de klepel doorgeslagen naar de andere kant. Grote electorale fluctuaties zijn heel gewoon geworden. Partijen die 26 zetels winnen (de Lijst Pim Fortuyn in 2002) of er 29 verliezen (de PvdA van Lodewijk Asscher in 2017), we staan er nauwelijks nog van te kijken.

Links scoort steeds slechter

Toch zijn in de verkiezingsuitslagen van de laatste jaren nog steeds wel duidelijke patronen zichtbaar. De linkse partijen bijvoorbeeld scoren steeds slechter.