Wiebes’ en Wopkes Nationaal Groeifonds van 20 miljard euro biedt vooral uitkomst voor grote bedrijven die toch al goed in de slappe was zitten. De middenklasse komt er weer eens bekaaid vanaf, schrijft Constanteyn Roelofs. ‘De overheid is steeds meer een machine die geld van de burgers naar (beursgenoteerde) bedrijven pompt, wat het tegenovergestelde is van wat een goede en rechtvaardige overheid zou moeten doen.’
Wat stonden ze er trots bij: minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) en minister van Economische Zaken en Klimaat Wiebes (VVD) onthulden vol trots hun nieuwe paradepaardje: een fonds van 20 miljard euro om Nederland een competitieve economie te houden in de rest van de 21ste eeuw. Nu is het helemaal niet vreemd dat de overheid investeert. Zeker in een verzorgingsstaat moet iemand de wegen aanleggen, de straaljagers kopen en de scholen bouwen. Met onze belastingdruk verwacht je ook wel dat de overheid dat doet.
Constanteyn Roelofs
Wekelijks verkent historicus Constanteyn Roelofs de tragikomische tegenstrijdigheden in economie en maatschappij.
Maar dat traditionele overheidsinvesteren doen we steeds minder en in plaats daarvan wordt er coyboytje gespeeld door de toch al overvoerde kapitaalmarkt te betreden met belastinggeld. Wouter Bos kreeg met Invest-NL al zijn miljardenfonds, prins Constantijn mag Sinterklaas spelen bij start-ups en nu komt dit er weer bij.
Overheid moet zich steeds meer als kapitalist gedragen
Onder invloed van een ideologie die stelt dat elk overheidsingrijpen inefficiënt is, gaat de overheid zich steeds meer als een kapitalist gedragen. Het geld wordt dus weggehaald bij saaie dingen als dorpsbibliotheken, gemeentehuizen en muziekscholen en in fondsen voor het bedrijfsleven geduwd. Het onderwijs piept en kraakt, het leger heeft nauwelijks geld om de pantserwagens te laten rijden, de openbare ruimte verloedert en de sociale cohesie verslechtert met de dag, omwille van de markt – en dat allemaal bij een stijgende lastendruk.
In plaats van anticyclisch te investeren in collectieve voorzieningen, worden dit soort fondsen opgericht die zo zijn ingericht dat alleen de allergrootste bedrijven ervan kunnen profiteren. Dit omdat alleen zij aan de investeringsvoorwaarden kunnen voldoen en de mensen hebben om door de hoepels van de aanmeldingsprocedure te springen. Zo is de overheid steeds meer een machine die geld van de burgers naar (beursgenoteerde) bedrijven pompt, wat het tegenovergestelde is van wat een goede en rechtvaardige overheid zou moeten doen.
In zijn HJ Schoo-lezing nam Hoekstra het vorig jaar op voor de middenklasse. Lees hem hier terug: Het land van morgen. Naar een nieuw evenwicht
Wie hebben dat het beste door? De kapitalisten, natuurlijk. Neem nu Andrew Yang: de durfinvesteerder en voormalig presidentskandidaat die in zijn boek The War on Normal People (Nederlandse vertaling: jouw baan gaat verdwijnen en dit is de oplossing) met lede ogen aanziet hoe de sociale mobiliteit stokt en het land uiteenvalt door het verdwijnen van banen door de technische vooruitgang, gecombineerd met een verwaarlozing van de publieke taken en toenemende financiële onzekerheid. Nu is het in Nederland natuurlijk niet zo erg als in de Verenigde Staten, maar ook hier wordt studeren steeds duurder, het opbouwen van een leven of een onderneming steeds moeilijker door de hoge schulden die tegenwoordig nodig zijn om een beetje normaal te studeren of te wonen.
Stabiele middenklasse is dé basis voor een bloeiende economie
Mensen als Yang realiseren zich terdege dat een ordentelijke burgerlijke staat met een middenklasse die stabiel kan bouwen aan gezin en leven (zonder van rekening naar rekening te hollen) dé basis is voor een bloeiende (tech)economie. Van financiële stress worden mensen immers wanhopig, ontevreden en te veel gericht op de korte termijn om duurzaam aan de toekomst te werken. Van ondernemen of leren is geen sprake als je onder druk staat.
Hadden ze dat in Den Haag maar door, waar door het oppompen van de private schulden via tophypotheken en studieschulden het financieel ondermijnen van de middenklasse wel een politiek doel lijkt, waardoor het meedraaien in de moderne economie een voorrecht wordt voor mensen die al uit een warm nest komen. (Nog even los van het belastingstelsel, dat kwetsbaren als criminelen behandelt en zo is ingericht dat hoe groter een bedrijf is, hoe minder het betaalt.)
Het zijn maar wonderlijke tijden: de kapitalisten vragen de staat om als een ouderwetse staat op te treden door stabiliteit en mobiliteit te faciliteren, terwijl de Hoge Heren in Den Haag volledig in de ban zijn van het kapitalistische sprookje en zich met uw geld kapitalisten wanen.
Lastenverlichting middenklasse zinvoller dan monopolymannetje spelen
Lees ook dit commentaar van Jeroen van Wensen: Nationaal Groeifonds is belediging voor ambtenaren
Wil de overheid echt wat doen om de Nederlandse economie te helpen met die 20 miljard, dan kan ze beter inzetten op het verbeteren van onderwijs en infrastructuur en lastenverlichting voor de middenklasse, in plaats van monopolymannetje te spelen met vage R&D-fondsen die allemaal heilzame trickle down-effecten beloven, maar in feite neerkomen op projectfinanciering voor bedrijven die toch al prima in de slappe was zitten. Studieschulden kwijtschelden, huizenprijzen normaliseren en achtergestelde groepen verheffen zou op termijn veel meer effect hebben op de competitiviteit van de Nederlandse economie – maar dat staat het ideologisch kader waarin Rutte III opereert niet toe.