Waarom het goed is dat Kamer zich uitspreekt over Pia Dijkstra’s ‘voltooid leven’

Haar (politieke) vijanden vinden het maar niks, maar het is toch goed dat Pia Dijkstra (D66) haar omstreden voorstel voor een voltooidlevenwet doorzet. Na de lobby moet nu eindelijk de Kamer zich maar eens uitspreken, vindt Gertjan van Schoonhoven.

Samen met de antwoorden op Kamervragen over onder meer dansscholen en vechthonden, bereikte de Tweede Kamer op de laatste dag voor het reces, vrijdag 17 juli, dan ein-de-lijk het veelbesproken voorstel voor een ‘voltooidlevenwet’  van D66-Kamerlid Pia Dijkstra. Hoogbejaarde Nederlanders moeten van Dijkstra – en een invloedrijke ‘voltooid leven’-lobby achter haar – het recht krijgen op hulp bij zelfdoding, ook als ze niet ernstig ziek zijn of geestelijk lijden.

Uitbreiding van de euthanasiewetgeving zou ervoor moeten zorgen dat gezonde ouderen die hun leven toch domweg ‘voltooid’ achten, zogezegd ‘levensmoe’ zijn, van een speciaal opgeleide ‘levenseindebegeleider’ de middelen kunnen krijgen om ‘waardig’ een einde aan hun leven te maken.

Zoals steevast het geval is bij dit onderwerp, was er een hoop gedoe toen bekend werd dat Dijkstra haar ‘voorstel voor wet’ ondanks alles gewoon doorzet. Ondanks alles? Ja. Het voorstel stuit op veel politieke weerstand, zowel binnen als buiten de coalitie. En ook maatschappelijk is de beoogde voltooidlevenwet zeer omstreden. Dijkstra zelf blijft maar doen alsof de kritiek vooral uit christelijke hoek komt, maar dat is onzin.

Samenleving zegt: euthanasie-wetgeving is nu wel liberaal genoeg

Van links tot rechts, van SP tot PVV, van artsenorganisaties tot ouderenbonden, van de Volkskrant tot Elsevier Weekblad, is er de afgelopen paar jaar harde, fundamentele kritiek op Dijkstra’s voorstel geweest. Dat is eigenlijk heel opmerkelijk. Sinds de jaren zeventig is uitbreiding van de euthanasie-wetgeving een zowel progressief als liberaal stokpaardje geweest. Maar dat lijkt nu een kantelpunt te hebben bereikt. Tot hier en niet verder, zegt de samenleving.

Een andere reden voor de verontwaardiging is dat wetenschappelijk onderzoek – op verzoek van het kabinet – eind januari glashelder duidelijk maakte dat Dijkstra’s voltooidleven-oudere niet of nauwelijks bestaat. De gezonde oudere die toch hulp bij zelfdoding wil, bleek een fictie. Een politieke constructie, bedacht om verdere liberalisering van de euthanasiepraktijk af te dwingen.

Het exacte aantal mensen doet er nu opeens niet meer toe

Sinds het ontnuchterende onderzoek van Els van Wijngaarden zegt zowel Dijkstra als de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE), de belangrijkste lobbyist achter Dijkstra’s voorstel, dat ‘het exacte aantal mensen dat voor deze wet in aanmerking zou kunnen komen niet doorslaggevend’ is. Dat is wel wat anders dan deze voorvechters vóór het onderzoek aan signalen afgaven.

D66, en zeker Pia Dijkstra, lijkt dus politiek redelijk eenzaam te staan met haar voorstel, zeker na dat onderzoek. Reden voor tegenstanders van deze wet om haar besluit om toch door te zetten, te hekelen. Typisch de drammerigheid van het huidige D66. Niemand zit er op te wachten, toch doorgaan.

Gert-Jan Segers van de ChristenUnie – binnen de coalitie de felste tegenstander van een voltooidlevenwet – vond Dijkstra’s besluit om door te zetten om weer een andere reden ‘buitengewoon pijnlijk’. Juist de coronacrisis heeft duidelijk gemaakt, aldus Segers, dat ouderen behoefte hebben aan aandacht en zorg, niet aan een ‘zelfdodingspil’. In grote lijnen is dat ook de positie van bijvoorbeeld SP, PVV en ouderenorganisaties.

Kamerlid mag toch blijven proberen om een meerderheid te vinden?

Er zit wel iets in al deze kritiek. Toch is het eigenlijk wel goed dat Dijkstra doorzet. Waarom zou een Kamerlid niet mogen blijven proberen om een meerderheid achter haar plan te krijgen, zelfs al lijkt de kans klein? Maakt een Kamerlid zich een keer niet schuldig aan ‘achterkamertjespolitiek’, is het wéér niet goed.

En ook als je, zoals deze auteur, van harte hoopt dat haar voorstel straks echt voorgoed voltooid verleden tijd is, is een zekere bewondering voor Dijkstra’s doorzettingsvermogen inmiddels ook wel op z’n plaats. Binnen de coalitie is er alles aan gedaan om haar voorstel te begraven, in elk geval op de lange baan te schuiven. Met succes: deze kabinetsperiode zal de Tweede Kamer er waarschijnlijk niet meer over praten. De Raad van State moet er eerst nog over oordelen.

NVVE is invloedrijke lobby, maar omgerekend in Kamerzetels stelt het niet zo veel voor

Een meer principieel argument is er ook. Het is politiek en staatsrechtelijk wel zo zuiver om het zo te doen. De hele kwestie van voltooid leven is eerst buitenparlementair en vervolgens parlementair op de agenda gezet aan de hand van een paar individuele zaken die heel veel aandacht kregen in de media, manifesten van prominenten waarvoor hetzelfde geldt én de lobby van de NVVE. Zo ontstond het beeld van een enorm maatschappelijk probleem.

Welnu, de NVVE heeft weliswaar 170.000 leden, maar dat is virtueel tweeënhalve Kamerzetels. Alleen al daarom is het goed dat de échte en de héle Tweede Kamer zich over het voorstel uitspreekt. De prominenten en de lobby hebben jarenlang het hoogste woord gehad en zijn ver gekomen. Nu is het tijd dat de echte volksvertegenwoordigers zich uitspreken. Zoals het hoort in een democratie.