Thierry Baudet (FVD) wil de democratie in de pauzestand zetten. Er mogen nu geen beslissingen vallen over ‘klimaatbeleid, immigratie, de Europese machtsgreep en alles wat met stikstofregels te maken heeft’. Premier Mark Rutte (VVD) wil daar niet aan. Wie heeft er gelijk? Eric Vrijsen zoekt het uit.
Volgens Baudet kan de Tweede Kamer door de coronamaatregelen niet normaal vergaderen. Weliswaar regelen Kamervoorzitter Khadija Arib (PvdA) en de fractieleiders nu de democratische controle in een wekelijkse videovergadering, maar het wezen van de democratie berust bij het openbare debat. Baudet wijst ook op het samenscholingsverbod, waardoor de boeren niet mogen demonstreren.
Lees ook deze spraakmakende column van Gerry van der List: Het nut van tegenspraak in crisistijd
Afgelopen week waren er berichten dat de coalitie het eens was over nieuwe stikstofmaatregelen. Baudet wil dat soort zaken on hold plaatsen: ‘Als we dit in e-mailprocedures afhandelen, doen we de democratie geweld aan.’
Daar heeft hij een punt, hoor je ook bij andere partijen. Maar tegelijk sleept Baudet dat demonstratieverbod er met de haren bij. Het standpunt van de boeren over de stikstof is – na een reeks massale tractordemonstraties in de wintermaanden – bij iedereen bekend.
Rutte wil afhechten
Premier Rutte zei afgelopen week in een Kamerdebat: ‘Juridisch en maatschappelijk lopen allerlei dingen door. We moeten dat in het verkeer met de Kamer op een fatsoenlijke manier afhechten. Urgenda, de pensioenen, de EU-toetreding van Albanië… je kunt de besluitvorming niet stilleggen. Dat gaat niet.’
Dat ‘afhechten’ is nog niet zo makkelijk, zo is in de historie gebleken. In tijden van crises, trekken kabinetten altijd macht naar zich toe. Zo hanteerde het kabinet-Den Uyl tijdens de oliecrisis van 1973 de Machtigingswet om lonen en prijzen te dicteren. Ondanks de economische terugval moest de inkomensnivellering op volle kracht doorgaan.
Meer van Eric Vrijsen: In crisistijd schaart volk zich rondom de leider. Waarom Rutte partijbelangen terzijde schuift
De VVD was daar fel op tegen, maar het links-confessionele kabinet trok zich daar niks van aan. Wat dat betreft, doet Rutte dus hetzelfde als wat zijn VVD destijds PvdA-premier Joop den Uyl fel verweet: de crisis misbruiken om de eigen koers door te drukken.
Baudet wil omstreden zaken ‘controversieel verklaren’ en daarmee in de ijskast zetten. Die procedure is bedoeld voor een demissionaire kabinetsperiode. Na de verkiezingen treedt een nieuwe Tweede Kamer aan en tijdens de kabinetsformatie wordt gezocht naar een werkbare regeringsmeerderheid. In de tussentijd moet het land worden bestuurd, maar blijven omstreden zaken onaangeroerd. Pas als een nieuw kabinet aantreedt, wordt de actuele Kamermeerderheid geactiveerd en worden weer knopen doorgehakt.
Staatsrechtdeskundigen als prof. dr. Joop van den Berg en prof. dr. Carla van Baalen verzekeren dat de methode van het ‘controversieel verklaren’ alleen geldt tijdens kabinetsformaties. Baudet kan die werkwijze niet zomaar van toepassing verklaren voor crisissituaties, want de zetelverhoudingen in de Tweede Kamer zijn niet veranderd.
Kamer per e-mail voelt niet goed
Al met al kun je zeggen dat Baudet opportunistisch gebruik probeert te maken van de coronacrisis om andere zaken te blokkeren. Maar neem dat een politicus eens kwalijk. En sowieso voelt het niet goed als de Kamer omstreden kwesties schriftelijk en per e-mail afhandelt.
Tegelijk maakt ook Rutte gebruik van de situatie om dingen door te drukken. Een van zijn ministers – VVD’er Eric Wiebes (Klimaat) – beriep zich al op tijdgebrek toen hij zei dat voorlopig geen kolencentrales worden gesloten: ‘We hebben nu andere prioriteiten.’
Dat is dan weer prima in lijn met Baudet.