Kabinet neemt mega-risico in stikstofcrisis: halfbakken en geen plan B

14 november 2019Leestijd: 5 minuten
Premier Rutte en minister Schouten in gesprek met boeren bij het Catshuis. Foto: ANP.

Terwijl Nederland zucht onder de stikstofcrisis komt het kabinet eerst met een aantal kortetermijnmaatregelen om de problemen op te lossen, waaronder die voor huizenbouw. Maar of dat lukt? Gezien de talrijke protestacties die maar doorgaan, is het draagvlak onder de Nederlandse bevolking uiterst wankel. En of de hoogste rechter enthousiast is, moet nog blijken, schrijft Thijs Udo.

Deze bijdrage is ingezonden door Thijs Udo, bestuursrechtjurist, ondernemer, oud-Tweede Kamerlid voor de VVD, voormalig Provinciale Statenlid Zuid-Holland, oud-wethouder gemeente Katwijk, annex regiobestuurder Holland Rijnland.

 

Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van Elsevier Weekblad.

De rigoureuze aanpak van de maximumsnelheid zal niet makkelijk te handhaven blijken, want die 100 kilometer per uur is er juist al lang uit geramd bij de gemiddelde autobezitter. Het was logischer geweest wanneer deze maatregel als tijdelijk zou zijn gepresenteerd. Temeer daar het autoverkeer voor slechts 6 procent verantwoordelijk is voor de stikstofuitstoot. Een joekel van een onderhandelingsfout bij de VVD-top. Nu heeft zij ook nog haar achterban in de kou gezet.

De verbetering en voorgenomen samenvoeging aan Natura 2000-gebieden, de enzymregeling in koeienvoer en een noodwet voor dijkversterking zijn prijzenswaardig. Maar er is veel meer nodig. Het is veel beter om nu als kabinet naar Brussel af te reizen en een wijziging van de Habitat-richtlijn (de annexen) te gaan afspreken, als plan B. De voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen en eerste vicevoorzitter Frans Timmermans kunnen best een handje helpen. Want waarom zijn wij in Nederland toch steeds weer roomser dan de paus?

Vol verwachting klopt ons hart voor de grote ingrepen in december

Vol verwachting klopt nu ons hart voor december, de maand waarin grotere ingrepen in de landbouw (46 procent van de stikstofuitstoot), industrie en scheepvaart (4 procent) en in overige sectoren worden voorspeld. Maar ook dit zal moeilijk worden, want het vrijwillig opkopen van boerderijen doe je natuurlijk niet zomaar even. Een noodzakelijke periode van twee tot vijf jaar ligt hierbij voor de hand, sneller lukt het niet.

Bij de aanpak gaat het kabinet inzetten op direct natuurherstel en vorming van een drempelwaarde voor stikstofdepositie in de buurt van natuurgebieden. Wat dit voor het bedrijfsleven zal betekenen, is nog totaal onduidelijk. Er is uiteraard veel haast geboden want talrijke activiteiten liggen stil. En terwijl de commissie-Remkes pas in mei volgend jaar met haar totaaladvies komt, zal onze nationale economie een behoorlijke klap krijgen, daar kunnen wij vergif op innemen. De voorspelde economische groei voor 2020 van 1,5 procent zou weleens -1,5 procent kunnen zijn, als het zo doorgaat.

Raad van State weigerde al in mei vergunning

Terwijl de Raad van State al in mei met zijn oordeel kwam inzake de slechte staat van de natuurgebieden en de bijbehorende vergunningweigering, vraagt minister van Landbouw Carola Schouten (ChristenUnie) dit hoogste rechtscollege nu pas om juridisch advies. Had dit niet wat eerder gekund in plaats van pas na zes maanden? Hoogleraren en juristen waarschuwden in een hoorzitting van de Tweede Kamer al voor de (juridische) onhoudbaarheid van het stikstofbeleid bij de Raad van State.

Lees ook dit commentaar van Gertjan van Schoonhoven: Stikstof dwingt tot keuzes. Niet van rechter, maar van politici

De vraag is nu hoe de Raad van State straks reageert, want die wenst een beleid waarbij natuurgebieden geen enkele extra stikstofdepositie meer ‘oplopen’. Voortaan moet natuurherstel al vaststaan voordat nieuwe vergunningplichtige activiteiten beginnen. En het is zeer de vraag hoe de Raad aankijkt tegen de kabinetsterminologie en praktijk van ‘intern en extern salderen’.

Geen eenheid, geen regie in beleid bij overheden

Een warme sanering van de veestapel, zoals het ministerie van Landbouw en Natuurbeheer al bij de begroting voor 2020 heeft voorzien, gaat uit van 7 tot 10 procent minder varkens. Hoeveel varkensrechten definitief uit de markt worden genomen, is mede afhankelijk van de actuele marktprijs van varkens, waarop bijvoorbeeld de varkenspest in China invloed heeft. Dan krijgen we bij de opkoop van bedrijven ook te maken met de nodige juridische procedures en rechtszaken. Dat dit veel tijd zal kosten, is overduidelijk.

Naast het Rijk hebben provincies een belangrijke taak bij de directe vergunningverlening inzake de natuurbeschermingswetgeving. Ook gemeenten zijn belangrijke vergunningverlenende instanties. Dit is een complicerende factor. Toch zou het kabinet de eenheid van beleid bij bestuurslagen moeten coördineren en veel sneller een besluit moeten nemen. De meeste provincies bepalen nu zelf wat ze gaan doen.

Een plan B? Dat is er niet

Het meest opmerkelijk in deze feuilleton is wel dat het kabinet geen plan B heeft. Dit betekent dat, wanneer de Raad van State het voorgenomen beleid als onhoudbaar bestempelt, er een ware ramp over Nederland raast. Dan blijft ons land op slot en zijn de gevolgen niet te overzien. Wat dan?

Nergens liggen bedrijfsmatige activiteiten zo dicht bij natuurgebieden en nergens in Europa is de stikstofuitstoot zo hoog als in ons land. Duidelijk is dat de Nederlandse politiek heel onverstandig is geweest zo veel natuurgebieden (280) neer te zetten in ons kleine land.

Dan zou plan B toch minstens moeten gaan over de verlaging van de uitstootnormen van stikstof. Nederland is veel strenger dan Duitsland en België. Een noodwet voor dit aspect ligt nu echt voor de hand.

EU moet Nederland helpen een oplossing te vinden

Ten tweede zou de Europese Unie (de Europese Commissie) Nederland uitzicht moeten geven op een oplossing. Wij weten dat de criteria uit de Vogel- en Habitatrichtlijn erg strikt zijn. Maar een oplossing aan deze kant van de zaak is wenselijk.

Lees ook dit stuk uit het weekblad terug: Klimaatakkoord vormt achilleshiel voor Rutte III

Een oplossing waarbij er nog eens kritisch wordt gekeken naar de bestaande indeling van natuurgebieden. Het ligt voor de hand het dwaze aantal kleine natuurgebieden te verminderen door elders te gaan compenseren en grotere aaneengesloten gebieden te gaan inplannen. Een mooie taak voor onze premier in Brussel. De Habitatrichtlijn (de annexen) hoeft immers niet eeuwig hetzelfde te blijven.

Lukt het niet een oplossing te vinden, dan blijft Nederland op zijn kop staan en op slot zitten. Ook het Klimaatakkoord staat dan op het spel. En die wedstrijd zal premier Mark Rutte niet willen spelen.