De feiten: Bestuursrechter vernietigt natuurvergunning Vliegbasis Leeuwarden
Een flinke tegenvaller voor de Koninklijke Luchtmacht. Zondagavond 20 juli meldde Omrop Fryslân dat de natuurvergunning van de vliegbasis nabij de Friese hoofdstad door de bestuursrechter is vernietigd.
Er is al jaren gesteggel over Vliegbasis Leeuwarden. In november vorig jaar stonden diverse milieuorganisaties en Defensie tegenover elkaar in de rechtbank. Volgens de procederende partijen is de natuurvergunning van Defensie verouderd. Daar gaat de rechter nu in mee.
Natuurvergunning niet meer van deze tijd
De natuurvergunning stamt nog uit de tijd dat er vanaf Leeuwarden met F-16’s werd gevlogen. Die gevechtsvliegtuigen zijn inmiddels allemaal van de hand gedaan – 24 stuks werden gedoneerd aan Oekraïne.
Tegenwoordig maakt de Luchtmacht gebruik van de nieuwere F-35. Volgens de natuurclubs produceren die meer lawaai en ook stikstofoxiden en fijnstof, wat nadelig is voor de nabijgelegen Natura 2000-gebieden Groote Wielen en Alde Feanen.
Defensie gaf in november vorig jaar toe dat de natuurvergunning gebaseerd was op het gebruik van F-16’s. Maar er zijn minder vliegbewegingen met de F-35’s, stelde defensie, waardoor de impact onder de streep gelijk zou blijven.
Die redenering gaat niet op, oordeelde de bestuursrechter. ‘Het geluid en de stikstofemissie van F-16’s zijn omgerekend naar de F-35 zonder dat de gegevens inzichtelijk zijn.’
Defensie krijgt een half jaar om een nieuwe vergunning aan te vragen. Volgens de rechter moet daarin aandacht komen voor de gevolgen voor Alde Feanen. In de tussentijd mag de luchtmacht de vliegbasis nog wel gebruiken.
Wie zegt wat over de uitspraak van de rechter?
Door: Nard Lodewijk, redacteur Defensie- ‘We hebben de uitspraak op maandagochtend 21 juli ontvangen, en die zijn we nu aan het bestuderen,’ zegt een woordvoerder van defensie tegen EW. ‘De rechtbank stelt dat de natuurvergunning met een nadere motivering kan worden hersteld. We hoeven dus niet een volledig nieuwe aanvraag in te dienen.’
- Volgens Theo van Gelder van Groene Ster Duurzaam, één van de procederende partijen, wordt het een moeilijk verhaal voor defensie. ‘Die [natuurvergunning] komt er niet,’ zegt hij tegen de Leeuwarder Courant. ‘Het gaat nooit lukken om die rond te breien. Laten we daarom doorpakken en afspraken maken, want de natuur kan zich niet verdedigen en die kan ook niet verhuizen.’
EW’s visie: Defensie dupeert zichzelf met gemakzuchtige beredenering
Defensie lijkt nogal gemakzuchtig te zijn omgegaan met haar natuurvergunning.
Door te stellen dat er nu minder wordt gevlogen met een ander type toestel en dat dit de toegenomen milieubelasting zou compenseren, onderschat ze de juridische en maatschappelijke gevoeligheid rond natuurvergunningen. Al jaren ligt alles wat met stikstof en Natura 2000 te maken heeft onder een vergrootglas.
Daar komt bij dat de Luchtmacht de vliegbasis in Leeuwarden ‘beter en vaker’ wil gaan gebruiken, zij het zonder meer overlast te willen produceren. Dit bleek bleek uit het Nationaal Plan Ruimte voor Defensie dat eind mei verscheen.
Ook wil defensie 46 hectare agrarische grond aankopen voor verdere uitbreiding. Daarvoor is weer een andere vergunning nodig, en dat kan nog wel even duren.
Overlast door oefeningen zorgt voor spanning met dorpen
Vliegbasis Leeuwarden ligt in een relatief dichtbevolkt gebied. Omwonenden uit de nabijgelegen dorpen Marsum en Jelsum maken al jaren bezwaar maken tegen uitbreiding van het militaire vliegveld. Jaarlijks ervaren inwoners veel overlast door de grootschalige oefeningen Frisian Flag en – dit jaar – de NAVO-oefening Ramstein Flag.
Juist in deze tijden, waarin defensie de samenleving moet meekrijgen in haar opdracht en op talloze plekken in het land ruimte wil opeisen, is het noodzakelijk dat haar activiteiten juridisch volledig zijn dichtgetimmerd.
Verdere verdieping: Domper voor defensie ten tijde van historische uitbreiding
Deze uitspraak staat niet op zichzelf, maar is exemplarisch voor een veel groter probleem dat zich de komende jaren vaker zal voordoen. Met de publicatie van het Nationaal Plan Ruimte voor Defensie heeft de krijgsmacht zich gemengd in het steeds intensievere gevecht om de schaarse ruimte in Nederland.
Defensie presenteerde daarin 57 ‘ruimtebehoeftes’ – plekken waar Defensie wil uitbreiden of de bestaande terreinen intensiever wil gebruiken.
Defensie houdt rekening met dergelijke vertragingen
Maar die ambities botsen met de realiteit. In het plan zelf sorteert Defensie al voor op obstakels als stikstofbeperkingen, bezwaren van omwonenden, netcongestie en lange vergunningprocedures. De zaak rond Leeuwarden laat zien hoe kwetsbaar die uitbreidingsplannen zijn. Zeker als de juridische onderbouwing niet sterk is.
Defensie wil soepelere regels, maar is niet de enige
Om dit soort obstakels het hoofd te bieden, werkt het ministerie van Defensie dit jaar aan de zogenoemde Wet op de defensiegereedheid. Die wet moet defensie een voorrangspositie geven bij de uitbreidingsplannen. Bijvoorbeeld via soepelere procedures rond geluidsnormen en natuurvergunningen.
Maar de vraag is of die uitzonderingspositie er komt. Defensie is niet de enige partij die vraagt om schaarse ruimte en snellere procedures. Ook sectoren als de woningbouw en netbeheerders dringen aan op voorrang.
Defensie wil uitbreiden, maar is niet de enige: hoe de strijd om de ruimte vastloopt