De feiten: Nederland voert lobbyverbod van twee jaar in
Donderdag debatteerde de Tweede Kamer over de nieuwe Wet regels vervolgfuncties bewindspersonen. Onder meer moet deze wet het voormalige bewindspersonen, zoals binnenkort de leden van het demissionaire kabinet-Schoof, minder makkelijk maken hun kennis te gebruiken – of misbruiken – als lobbyist.
Haagse baantjescarrousel al jaren onderwerp van kritiek
De discussie over de Haagse ‘baantjescarrousel’ speelt al jaren. In 2011 werd CDA’er Camiel Eurlings lid van de directie van KLM, nog geen half jaar na zijn vertrek als minister van Verkeer en Waterstaat.
Nog meer verontwaardiging was er in 2021, toen VVD’er Cora van Nieuwenhuizen plotseling haar ministerschap van Infrastructuur en Waterstaat neerlegde om als lobbyist aan de slag te gaan bij de brancheorganisatie van energiebedrijven.
Motie Volt leidde tot lobbyvoorstel met afkoelperiode
Naar aanleiding van de affaire-Van Nieuwenhuizen nam de Tweede Kamer in 2021 een motie van Volt aan, die opriep tot invoering van een lobbyverbod van twee jaar voor oud-bewindspersonen. Bijna alle West-Europese landen en de Europese Commissie hanteren een dergelijk verbod.
NSC, dat goed bestuur als een van zijn belangrijkste missies ziet, beloofde in zijn verkiezingsprogramma niet alleen een ‘draaideurverbod’ en een tweejarige afkoelperiode, maar ook een lobbyregister, waarbij bestuurders vastleggen wanneer zij welk contact hebben met lobbyisten.
Minister Uitermark wijkt af van partijlijn over lobbyregister
Demissionair minister Judith Uitermark (NSC, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) denkt over dat laatste onderwerp heel anders dan haar partij.
Ondanks een positief advies van twee Leidse wetenschappers, die op verzoek van haar voorganger Hugo de Jonge (CDA) onderzoek deden naar de mogelijkheden, liet Uitermark in maart aan de Kamer weten niet aan een lobbyregister te willen beginnen. Volgens de minister is het ‘niet proportioneel’.
Wie zegt wat over de lobbyregels?
- ‘We moeten enerzijds duidelijkheid scheppen om het risico op belangenverstrengeling te voorkomen, en anderzijds het ambt van bewindspersoon aantrekkelijk houden voor geschikte mensen met diverse achtergronden, bijvoorbeeld uit het bedrijfsleven,’ stelde demissionair minister Uitermark tijdens het debat over het wetsvoorstel.
- ‘Blijkbaar hebben wij oud-politici, bewindspersonen in ons land die zich alleen met regels netjes gedragen. Dat is raar, maar ze zijn kennelijk nodig, dus het is goed dat deze wet er is. Maar eigenlijk hebben we gewoon politici met een moraal nodig,’ aldus SP-Kamerlid Michiel van Nispen tijdens het Kamerdebat.
- ‘Deze wet is een goede stap om de integriteit van het openbaar bestuur te versterken,’ zei GroenLinks-PvdA-Kamerlid Glimina Chakor tijdens het debat over het wetsvoorstel.
EW's visie: Nederland zet kleine stapjes, maar moet zevenmijlslaarzen aantrekken
Door: Maria Bouwman, Redacteur Onze OverheidDe eensgezindheid in de Tweede Kamer is groot: partijen vinden het collectief fantastisch dat er eindelijk een paar eenvoudige regels komen om de baantjescarrousel tot een halt te brengen.
En terecht. Baantjesjagers als Cora van Nieuwenhuizen zijn niet alleen een smet op het landsbestuur, ze werpen ook de toch al oersterke Nederlandse lobbybranche nog allerlei waardevolle informatie over het reilen en zeilen op een ministerie in de schoot. Daarmee zagen ze aan de poten van de democratie.
Waarom duurde het zo lang om lobbyregels in te voeren?
Die eensgezindheid in de Kamer roept wel de vraag op waarom het Nederland zo ontzettend veel tijd heeft gekost om simpele regels als een afkoelperiode van twee jaar, die in andere westerse democratieën allang is ingevoerd, in een wetsvoorstel te gieten.
Nederland herhaaldelijk op de vingers getikt door Europa
Aan een tekort aan druk van buitenaf heeft het in ieder geval niet gelegen. Andere Europese landen hebben Nederland via GRECO, de anti-corruptieorganisatie van de Raad van Europa, al een aantal keren op de vingers getikt wegens gebrek aan transparantie en het ontbreken van lobbywetgeving.
Minister Uitermark remt lobbyregister ondanks partijlijn NSC
De halsstarrige, amper onderbouwde weigering van minister Judith Uitermark om een lobbyregister in te voeren is tekenend voor de weinig transparante, haast regenteske houding die sommige bestuurders en hun ambtenaren zich aanmeten als zij op het pluche zijn beland.
Eenmaal gearriveerd in de Haagse torens voelt achterkamertjespolitiek dan toch ineens het veiligst. Zo liet Uitermark zich vol enthousiasme op de kieslijst zetten van een van de grootste voorstanders van dat register, NSC dus, om daarna als minister te draaien en ter onderbouwing daarvan niet veel verder te komen dan ‘het is niet proportioneel’.
Alleen VVD steunt Uitermark, rest van Kamer wil meer
De enige partij die daar begrip voor kon opbrengen, was de uiteraard de VVD, Van Nieuwenhuizens partij. Het is te hopen dat Uitermarks opvolger zich niet meer wil beperken tot kleine stapjes, maar meteen zevenmijlslaarzen aantrekt en een lobbyregister invoert. Dat geeft burgers en Kamerleden inzicht in wie invloed uitoefenen op bewindslieden. Nu komen ze daar pas achteraf achter.
Dit is de enige manier om andere Europese landen en de EU eindelijk bij te benen in verbetering en versterking van de democratie.