De feiten: Femke Halsema biedt excuses aan namens het stadsbestuur
Bron: gemeente AmsterdamDe Amsterdamse burgemeester Femke Halsema sprak vanavond op de Holocaustherdenking Jom Hasjoa. Daar bood zij excuses aan voor de rol van de gemeente in de vervolging en deportatie van bijna tachtigduizend Joodse inwoners tijdens de Holocaust (Shoah).
Halsema: ‘Antisemitisme is niet door de Duitse bezetter naar Nederland gebracht en ook niet verdwenen na de bevrijding. Haat tegen Joden is er – ook in deze stad – altijd geweest en is er ook nu nog.’ Ze sprak van een ‘schrijnend gebrek aan solidariteit’ vanuit de gemeente.
Met een verwijzing naar de drie deugden in het wapenschild van de stad, constateerde zij: ‘De Amsterdamse overheid was, toen het erop aankwam, niet heldhaftig, niet vastberaden en niet barmhartig. En heeft haar Joodse inwoners gruwelijk in de steek gelaten.’
Investeren in ‘het Joodse leven in de stad’
Na het uitspreken van excuses namens het stadsbestuur, zegde de burgemeester een investering toe in ‘het Joodse leven’ in de stad. Het gaat om 25 miljoen euro, te verdelen op advies van een onafhankelijke commissie onder leiding van oud-minister Jet Bussemaker (PvdA).
Volgens het stadsbestuur gaat het niet om een schadevergoeding, maar om het inlossen van een ‘ereschuld’.
EW’s visie: een moedig gebaar, ondanks alle mogelijke kritiek
Door: Geerten Waling, redacteur AntisemitismeTachtig jaar na de bevrijding zijn excuses wel rijkelijk laat, zo klonk de kritiek van enkele Joodse prominenten, onder wie presentator Frits Barend. Dat klopt, het is verbazingwekkend dat geen burgemeester of wethouder eerder het boetekleed heeft aangetrokken.
Toch mag dat geen reden zijn om ervan af te zien. Voor de Joodse inwoners is het een formele erkenning van het grove falen van het lokale bestuur, een wezenlijke en tastbare pijler van de rechtsstaat. En voor niet-Joodse Amsterdammers is het een herinnering aan een donkere periode waarbij de samenleving collectief nauwelijks in staat was om een kwetsbare minderheid te helpen.
Een gevoelige timing: te midden van anti-Israëlprotesten
De timing ligt gevoelig. Sinds 7 oktober 2023 zijn er vrijwel iedere dag anti-Israëlprotesten in de hoofdstad. Op pleinen, stations en universiteiten klinkt luid bezwaar tegen de ‘zionisten’. Dat is een scheldwoord dat vrijwel alle Joodse Nederlanders raakt.
Dat zij, en veel niet-Joodse Nederlanders met hen, vinden dat de staat Israël bestaansrecht heeft, en zich mag verdedigen tegen een agressieve vijand als Hamas, is niet los te zien van het collectieve trauma van de Shoah. En van de medeplichtigheid van Nederlandse burgers en overheden aan die misdaad.
Een moedige, waardige en principiële keuze van Femke Halsema
Intussen worden Holocaustherdenkingen verstoord en oorlogsmonumenten beklad en beschadigd. Daaruit blijkt dat ook anti-Israëlactivisten er niet voor terugdeinzen om het grote leed van de Holocaust te koppelen aan de oorlog van Israël tegen Palestijns terrorisme.
Dat Halsema juist nu publiekelijk excuses maakt, zich uitspreekt tegen Jodenhaat en fors investeert in de Joodse cultuur, zal op sommigen als naïef of zelfs toondoof overkomen. Maar in een stad waar de omvangrijke Joodse bevolking toentertijd is gedecimeerd, en waar nazaten ook nu weer leven in stijgende angst en verdrukking, is het een moedige, waardige en principiële keuze.
Reageren? Praat mee op XTegenargument: kritische geluiden over de excuses van Femke Halsema
- ‘Misschien is het goed als de excuses niet alleen over de oorlog gaan, maar ook over de periode meteen daarna, gezien de kille ontvangst die teruggekeerde Joden toen ten deel viel,’ zegt Ronny Naftaniel, oud-voorzitter van Cidi en het Centraal Joods Overleg, in Het Parool.
- ‘Wat een onsmakelijke schertsvertoning. Laat de incapabele Halsema, als ze écht iets tegen Jodenhaat wil doen, liever haar biezen pakken en plaatsmaken voor een burgemeester die níet bang is voor Hamas-goedpraters op het stadhuis en die de confrontatie met antisemieten wél durft aan te gaan,’ aldus Roelof Bouwman vanWynia’s Week.
- Jaap Hamburger (Een Ander Joods Geluid) zou ook graag zien ‘dat Amsterdam aandacht heeft voor de vreselijke gebeurtenissen in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever. Daar zou ik graag veel meer van merken.’ (Het Parool)
Verdere verdieping: een omstreden plek en een omstreden onderwerp
De Jom Hasjoa-herdenking waar Femke Halsema sprak, vond plaats in de Hollandsche Schouwburg. Die herdenkingsplek is een ruïne van het afgebrande theater waarin in de Tweede Wereldoorlog de meeste opgepakte Joden uit de hoofdstad werden samengebracht. Van daaruit werden zij, per tram en daarna trein, op transport gezet naar de concentratiekampen.
Het gemeentelijke vervoersbedrijf GVB verdiende geld aan die transporten. Vorig jaar bleek dat het zelfs na de oorlog nog jarenlang geld probeerde te innen bij overlevenden van de Holocaust. Toen maakte Amsterdam al een gebaar door 100.000 euro, ‘geld dat de gemeente nooit had mogen ontvangen’, in een fonds te storten.
Onderzoek NIOD naar rol gemeente Amsterdam
Het oorlogsarchief NIOD rondt dit jaar een onderzoek af naar de rol van de gemeente Amsterdam bij de Jodenvervolging. Dit in opdracht van het vorige college van burgemeester en wethouders. Naast het GVB gaat het ook om diensten als de gemeentepolitie, het bevolkingsregister en de sociale dienst.
De Hollandsche Schouwburg ligt pal tegenover het nieuwe Holocaustmuseum, dat vorig jaar werd geopend. Bij de opening, waar ook de Israëlische president bij aanwezig was, klonk een luid protest. Joodse en andere bezoekers werden uitgescholden. Burgemeester Halsema kreeg hevige kritiek vanwege haar beslissing om de demonstranten tot enkele meters van de ingang van het museum ruim baan te geven.
Het activisme gaat niet weg, het werkt