VVD-leider Mark Rutte komt met de schrik vrij. Zijn partij verliest – volgens de eerste exitpolls – 8 zetels, maar blijft met 33 zetels verreweg de grootste partij. Het liberale confettikanon kan vanavond in stelling worden gebracht.
Het belangrijkste voor de liberalen is dat de electorale opmars van Geert Wilders (PVV) is gestuit. Wilders wint 4 zetels ten opzichte van 2012, maar de PVV wordt bij lange na niet de grootste en staat de komende jaren aan de zijlijn. Wilders manifesteerde zich als de vleesgeworden hoop op de Patriottistische Lente. Daarvan is niks terechtgekomen en dat ondergraaft tot in lengte van jaren het vertrouwen van PVV-kiezers dat hun held ooit aan de macht zal komen.
Een driepartijenkabinet haalt geen meerderheid
Rutte wil graag met CDA en D66 gaan regeren om de belastingen te verlagen, maar zo’n driepartijenkabinet haalt geen meerderheid. De grote winnaar op links, Jesse Klaver (GroenLinks), haalt 14 zetels. Een winst van 10. Een duidelijk ‘Jessias’-effect.
De kabinetsformatie zal beginnen met een verkenning van een VVD-CDA-D66-GroenLinks-kabinet. Dat is de beste vertaling van de uitslag. Maar Rutte en CDA-leider Sybrand Buma hopen stiekem dat ze Klaver eruit kunnen werken. Ze kunnen GroenLinks onder druk zetten, want het alternatief is dat ChristenUnie of PvdA aanschuiven in een centrumrechtse coalitie.
Of de PvdA nog wil regeren, is de vraag
Of de PvdA daar zin in heeft, moet echter ernstig worden betwijfeld. Lodewijk Asscher heeft een record gevestigd door 29 zetels te verliezen. Dat is in de naoorlogs parlementaire historie nog nooit voorgekomen. De PvdA, ooit een trotse emancipatiebeweging en een van de politieke pilaren onder de verzorgingsstaat, ligt voorlopig op zijn rug. In zo’n situatie ligt het voor de hand om in de oppositie tot rust te komen en te wachten op nieuwe tijden.
SP-leider Emile Roemer voerde geen slechte campagne, maar in plaats van te profiteren van de PvdA-neergang, verliest de SP een zetel. Onbegrijpelijk. Linkse kiezers zijn gevlucht in de richting van GroenLinks, D66 en de Partij voor de Dieren. Dat moet de SP zich aantrekken. Waarbij dit keer níet het excuus geldt dat de lijsttrekker niet in vorm was.
Nederlanders zijn gewoon niet te porren voor een links verhaal over een Zorgfonds en andere staatsgeoriënteerde oplossingen. Die jarenlange klaagzang over ‘marktwerking’ als bron van alle kwaad, betaalt zich op verkiezingsdag gewoon niet uit. Sowieso is de verkiezingsuitslag een wending naar rechts.
Kleine partijen danken veel aan hoge opkomst
Henk Krol van 50Plus verdubbelt zijn partij van 2 naar 4 zetels. Knap, maar in de peilingen heeft de partij ook wel eens op 12 zetels gestaan.
Opmerkelijk is de hoge opkomst van 80 procent. Bij zo’n opkomst zou Wilders in principe veel beter hebben moeten scoren. VVD en CDA zijn doorgaans niet gebaat bij een hoge opkomst, maar zij hebben het relatief goed, respectievelijk prima gedaan. De kleine partijen DENK en Forum Voor Democratie (FVD) hebben veel te danken aan die hoge opkomst.