Na de val van het kabinet-Schoof op dinsdag 3 juni ging de Tweede Kamer direct in debat over de ontstane politieke situatie. Het leidde tot een aantal venijnige uithalen over en weer en enkele opmerkelijke schermutselingen.
Toch werden enkele zaken duidelijk. Hieronder volgen tien vragen die werden behandeld tijdens het debat. De antwoorden zijn zo puntig mogelijk samengevat.
Waarom stopte Wilders met de meest rechtse coalitie ooit?
Hij zag niks tot stand komen rond asiel en migratie. Toch zei hij zelf in het debat over de kabinetsval dat het logisch is dat een kabinet in het eerste jaar nog niet veel wetten indient. Het liefst had hij via een noodwet het parlement gepasseerd. De normale wetsbehandeling met vragenrondes voor de Kamer duurde hem te lang. Gevolg is wel dat de invoering van de asielmaatregelen nu alleen maar meer vertraagt.
Waarom wilde hij een handtekening van de coalitiepartners onder zijn tienpuntenplan?
Omdat hij er geen vertrouwen in had dat de andere fractievoorzitters de plannen daadwerkelijk zouden uitvoeren.
Ze zetten hun handtekening niet omdat ze net als gewone mensen niet ‘zomaar bij het kruisje’ willen tekenen. Ze wilden eerst een uitwerking van de voorstellen.
Waarom werkte Wilders zijn asielvoorstellen niet uit?
Hij wilde meteen actie omdat burgers bij hem klaagden over de komst van AZC’s en andere aan immigratie gerelateerde problemen. Daarom moesten volgens hem de grenzen dicht en eiste hij dat illegalen en asielzoekers aan de grens worden geweerd. Ook al was niet duidelijk hoe dat in de praktijk moest en werd voorbijgegaan aan mogelijke juridische bezwaren.
Waarom was zijn geduld specifiek nu op?
Omdat hij zijn kiezers zag weglopen.
Waarom schoot minister Faber niet op met haar wetten?
Ze zei onvoldoende wetgevingsjuristen te hebben.
Hoe kan dat, terwijl er zoveel op het ministerie van J&V zitten?
De coalitie wilde per se een apart ministerie van Asiel en Migratie (in hetzelfde gebouw), waardoor Faber haar team van nul af moest opbouwen.
Faber sloeg ook helemaal geen acht op de eigen uitvoeringsorganisaties COA en IND en overlegde amper met parlementariërs die over haar wetten moesten oordelen.
In de Kamer zei Wilders al te veel concessies te hebben gedaan. Welke?
Hij mocht van coalitiepartners VVD en NSC geen premier worden en moest uiteindelijk ook instemmen met terugtrekking van de eerder overeengekomen noodwet voor de invoering van asielmaatregelen. ‘Ons kroonjuweel,’ noemde Wilders die noodwet in het Kamerdebat.
De noodwet was afgesproken in het Hoofdlijnenakkoord, waarom moest hij die dan toch inleveren?
Omdat de Eerste Kamer niet akkoord zou gaan met de maatregelen. Dat argument kwam van NSC. ‘U hebt mij tergend gek gemaakt,’ zei Wilders tegen NSC-fractieleider Nicolien van Vroonhoven.
Volgens hem werkte de partij hem tegen. In het Kamerdebat noemde hij NSC de Nationale Sabotage Club.
Is Wilders niet bang dat zijn kiezers zijn weglopen niet begrijpen?
‘Onze kiezers begrijpen het,’ zei hij in het Kamerdebat over de val.
Gewoonlijk moet de partij die ermee stopt, inleveren bij verkiezingen, maar Wilders wist zijn partij in latere verkiezingen toch weer te laten groeien, om in 2023 zelfs de grootste te worden.
Hoe komt dat?
Omdat hij tamboereert op een thema – immigratie – dat de politiek al dertig jaar gegijzeld houdt. In de jaren negentig van de vorige eeuw deed VVD-leider Frits Bolkestein het ook en dat legde zijn partij geen windeieren.
Maar de debatten erover leidden nooit tot maatregelen om de immigratie te beteugelen. Is dit nu ook weer zo?
Daar lijkt het wel op. Doordat Wilders ‘het meest rechtse kabinet ooit’ opblies gaan ook de 58 maatregelen over immigratie en asiel uit het Hoofdlijnenakkoord weer de kast in.
Naar verwachting komt er vooralsnog geen kabinet dat die maatregelen wel wil uitvoeren, al dringt ook bij GroenLinks-PvdA het besef door dat beleid nodig is om de bevolkingsgroei te beperken.