Het beroepspensioenfonds Loodsen kan per januari overstappen naar het nieuwe pensioenstelsel. Een voormalig loods die per kort geding om uitstel vroeg, haalde vrijdag bakzeil bij de rechter. Hoe zit dat en hoe belangrijk is deze zaak voor de pensioenhervorming?
Dit artikel is eerder gepubliceerd op 19 december 2024 en bevat een update met de op vrijdag 27 december gepubliceerde uitspraak van de rechtbank Rotterdam.
‘Niemand heeft ervaring met invaren’
De gepensioneerde loods Richard Gorter (84) kreeg begin december 2024 bericht van zijn pensioenfonds over zijn uitkering vanaf januari 2025. Die uitkering wijzigt, omdat het beroepspensioenfonds Loodsen per januari overstapt naar het nieuwe pensioenstelsel (verderop in dit artikel staat meer uitleg over het nieuwe stelsel).
Wat Gorter betreft, resteerde daardoor te weinig tijd om te controleren of de nieuwe uitkering klopt. Ook heeft hij weinig tijd om zijn uitgavenpatroon op de nieuwe uitkering aan te passen. Daarom eiste hij eerder deze maand bij de rechter in kort geding dat het fonds zijn pensioen pas in maart 2025 of later zou omzetten (invaren).
Maar de rechter gaat daar niet in mee. Die oordeelde vrijdag 27 december dat het pensioenfonds op tijd de benodigde informatie heeft verstrekt. In de wet staat hiervoor weliswaar nog geen termijn opgenomen, maar een wetsaanpassing met een termijn van een maand ligt klaar. Dat heeft het beroepspensioenfonds Loodsen gedaan.
Ook is al meer dan een jaar bekend dat het pensioenfonds per januari 2025 zou overstappen naar het nieuwe stelsel. Gorter had wat de rechter betreft dus alle tijd om meer informatie over zijn pensioen op te vragen. En ook na januari kan de loods zijn nieuwe uitkering nog laten beoordelen door deskundigen.
Daarnaast gaat zijn uitkering per januari met zo’n 8 procent omhoog. Gorter hoeft zijn uitgavenpatroon daarom niet naar beneden bij te stellen. Zou zijn pensioen niet worden omgezet naar het nieuwe stelsel, dan zou zijn uitkering met 2 procent worden verhoogd (geïndexeerd). Gorter is dus beter af met invaren.
Tegenover het belang van Gorter staat het belang van het pensioenfonds. Als het fonds de overstap zou moeten uitstellen, dan wordt ‘een complexe operatie nog complexer’, oordeelt de rechter. Volgens het pensioenfonds zou het invaren dan voor alle loodsen moeten worden uitgesteld. Dat betekent dat andere loodsen een stijging van hun pensioen mislopen. Ook moet het fonds veel extra kosten maken door uitstel van het invaren.
Dat vergroot de onzekerheid van de hele invaaroperatie. ‘Niemand heeft ervaring met invaren,’ stelde de rechter.
De rechter wees de eis van Gorter daarom af. Zijn pensioen wordt, net als dat van de andere loodsen, per januari 2025 ingevaren (einde update).
📍 Wat stond er in de dagvaarding
De grootste financiële hervormingsoperatie uit de Nederlandse geschiedenis is volop aan de gang. Miljoenen pensioenregelingen van werkenden en gepensioneerden worden de komende jaren aangepast. Kort gezegd worden de zekere pensioenen straks wat minder zeker, maar in de regel wel wat hoger.
Gemiddeld heeft een huishouden in pensioenregelingen bijna 200.000 euro aan vermogen zitten. De miljoenen pensioenregelingen tezamen zijn goed voor de 1.500 miljard euro die de fondsen namens die huishoudens beheren.
Ook het pensioen van Richard Gorter wordt aangepast. Hij was zijn hele werkzame leven loods, tot hij in 2005 met pensioen ging. Sindsdien ontvangt hij maandelijks een pensioenuitkering van het beroepspensioenfonds Loodsen. Zijn fonds loopt voorop in de pensioenhervorming.
Belangrijk onderdeel in de pensioenhervorming
Het belangrijkste onderdeel is dat het zogeheten middelloonpensioen vervalt. Ervoor in de plaats komt een nieuw premiepensioen. In de komende jaren worden de middelloonregelingen omgezet in premiepensioenen (in jargon: invaren). De uitkeringen liggen doorgaans hoger, maar zijn ook minder zeker.
De meeste pensioenuitvoerders zetten de pensioenen om per 2026 of 2027. Het beroepspensioenfonds Loodsen doet dat al per 1 januari 2025. Volgens recente prognoses van het fonds gaan gepensioneerde en werkende loodsen er zo’n 8 procent op vooruit. Vandaar de haast van het fonds, want hoe eerder de overstap, hoe eerder de deelnemers van die stijging profiteren.
Voor Gorter betekent de snelheid van het fonds dat ook zijn pensioen al per januari wordt omgezet. Hij ontving afgelopen 4 december 2024 een indicatie van zijn nieuwe premiepensioen zoals dat per januari 2025 geldt. In de ogen van Gorter is dat te laat, want hij heeft nu nog maar een paar weken om zijn nieuwe pensioenuitkering te bestuderen. Is de omzetting van middelloon naar premiepensioen bij hem bijvoorbeeld wel correct verlopen?
Weinig tijd
Bovendien heeft hij weinig tijd om zich voor te bereiden op zijn waarschijnlijk betere, maar ook minder zekere inkomenspositie (de inkomensgegevens van Gorter zijn niet openbaar). Als de financiële markten een krimp geven, dan kan zijn pensioen ook opeens fors lager uitvallen. Gorter vindt daarom dat het pensioenfonds hem een termijn van minimaal drie maanden had moet gunnen. Hij eist dat zijn pensioen door het fonds op zijn vroegst in maart wordt omgezet (drie maanden na 4 december).
De rechter moet donderdag oordelen of de eis van Gorter terecht is. Had het pensioenfonds meer tijd moeten gunnen aan Gorter? Of kreeg Gorter tijd genoeg? Want op 23 december 2023, iets minder dan een jaar geleden, heeft de ledenvergadering van het pensioenfonds al ingestemd met het zogeheten transitieplan. Daarin staat wat de wijzigingen op hoofdlijnen betekenen voor de loodsen.
In de onderliggende Wet toekomst pensioenen staat niet voorgeschreven wanneer een fonds welke informatie moet versturen. Het is in dit geval aan de rechter om te bepalen of het loodsenfonds op tijd is geweest. Uitspraak: vrijdag 27 december.
🔴 Hoe EW de eerste pensioenhervormingsrechtszaak ziet
Als Gorter wint bij de rechter, dan heeft dat enorme gevolgen. Want zet een fonds alle pensioenen om, minus het pensioen van Gorter? Of moet het fonds de hele operatie on hold zetten? Hoeveel andere deelnemers van het beroepspensioenfonds Loodsen gaan uitstel eisen? Naast de loodsen zetten ook de fondsen APG en PRWI al per 2025 hun regelingen om. Wat voor gevolgen heeft dat voor deze twee?
Vooraf hebben rechters gewaarschuwd voor een stortvloed aan rechtszaken over de pensioenhervorming. Bij de herverdeling van zo’n 1.500 miljard euro aan pensioenvermogen is de kans immers groot dat velen zich benadeeld voelen, en naar de rechter stappen. De zaak-Gorter is hiervan het eerste concrete geval.
Net als een huis of bankrekening valt ook het pensioen onder het eigendomsrecht. De komende aanpassingen op de pensioenen betekenen een aantasting van dat eigendomsrecht. Zo’n aantasting hoeft niet in strijd met de wet of internationale verdragen te zijn, als aan strikte waarborgen is voldaan (zoals het tijdig inlichten van gepensioneerden).
De grote vraag is of de onderliggende Wet toekomst pensioenen voldoende waarborgen bevat. Nu de transitie op stoom begint te komen, komen op dit punt ook de wettelijke manco’s aan het licht.
Gorter en andere gepensioneerden die pas te elfder ure indicaties krijgen over hun nieuwe pensioen, zullen hun vraagtekens hebben bij de belofte van een ‘beheerste en verantwoorde pensioentransitie’. Die belofte deden de pensioensector en de bewindslieden in Den Haag, toen het parlement instemde met de pensioenhervorming.
🔻 Meer over middelloon, premieloon en de pensioenhervorming
Bij het middelloonpensioen is de uitkering gebaseerd op het aantal dienstjaren en het gemiddelde loon in die jaren. Bij een premiepensioen is de uitkering gebaseerd op de premie-inleg en het beleggingsrendement.
Een middelloonpensioen is nagenoeg gegarandeerd en wordt alleen in uitzonderlijke situaties verlaagd. De kredietcrisis is daar een voorbeeld van. Die leverde een combinatie op van dalende aandelenkoersen en lage rentes, wat funest is voor pensioenfondsen.
Hoewel aandelenkoersen zich herstelden, bleef de rente tot pakweg 2022 extreem laag. Na eerdere verlagingen, konden de fondsen vervolgens de uitkeringen nauwelijks verhogen met de inflatie (indexeren). Gepensioneerden zijn daardoor vaak tientallen procenten aan indexatie misgelopen, wat hun koopkracht uitholde.
Voor de overheid, werkgevers en werknemers was dat de aanleiding om de pensioenen ingrijpend te hervormen. Weg met het middelloon, welkom premieregeling!
De nieuwe premieregelingen bewegen sneller mee met resultaten op de financiële markten. Dat levert volgens de prognoses hogere uitkeringen op dan de huidige middelloonregelingen. Maar de uitkeringen zijn ook minder zeker.
Lees ook:
Een hoger pensioen (maar met meer risico’s!)
Interview met Pieter Omtzigt (NSC): pensioenhervorming kan vertrouwen in sector systemisch raken