Urgenda wint: CO2-uitstoot moet in 2020 fors verder omlaag

De Hoge Raad handhaaft het vonnis in de zogenoemde klimaatzaak. De Nederlandse staat moet in 2020 de uitstoot van broeikasgassen met minimaal 25 procent verlagen ten opzichte van 1990.

Het oordeel is daarmee definitief geworden. Actiegroep Urgenda heeft gewonnen en de Nederlandse staat verloren.

Hoge Raad volgt Hof dat zich beriep op Europees Mensenrechtenverdrag

De Hoge Raad lijkt de uitspraak van het Hof goeddeels te volgen. Zij beriep zich op artikel 2 en 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) dat stelt dat mensen recht hebben op leven en een familie- en gezinsleven. De overheid moet burgers beschermen tegen reëel gevaar waar zij van op de hoogte is.

Volgens de rechters geldt dat ook bij milieugevaren die ‘grote groepen of de bevolking als geheel bedreigen ook als de gevaren zich pas op lange termijn realiseren’. Dus ook voor de schadelijke gevolgen van klimaatverandering, die ontstaat door het in de atmosfeer brengen van broeikasgassen door de verbranding van fossiele brandstoffen.

Verder stelde de Hoge Raad dat de uitspraak niet inging tegen de scheiding der machten. De rechters zouden slechts een ondergrens bepalen, waarover brede internationale consensus zou bestaan. Het parlement en de regering hebben de ruimte om daar naar eigen inzicht aan te voldoen.

Nederlandse reducties op wereldschaal miniem? Dat laat rechter koud

Ook het feit dat de reducties die Nederland kan realiseren op internationale schaal miniem zijn en dus niet tot substantieel minder opwarming leiden, kon de rechter niet vermurwen. De Hoge Raad verwees naar het VN-klimaatakkoord waarin landen naar hun ‘specifieke verantwoordelijkheid en mogelijkheden’ de uitstoot moeten verdragen.

Deze uitspraak heeft twee directe gevolgen. Minister van Economische Zaken en Klimaat Eric Wiebes (VVD) zal met maatregelen moeten komen om de uitstoot verder te verminderen. Volgens de laatste ramingen ligt Nederland op koers voor 20 á 21 procent reductie in 2020.

Opsteker voor Milieudefensie

Ook blijft het precedent definitief overeind. Dat betekent dat andere – buitenlandse – klimaatrechtszaken zich erop kunnen blijven beroepen. Ook is dit een opsteker voor de actiegroep Milieudefensie die in 2020 in de rechtszaal zal staan tegenover energiebedrijf Shell. Een zaak die overigens wel anders is omdat het een privaat bedrijf betreft en geen overheid.

Veel zal afhangen van de precieze redenatie van de rechter. Juristen zullen komende weken zich over de details buigen van deze historische zaak.

De uitspraak vond in Den Haag plaats onder massale publieke belangstelling. Het ging vooral om medestanders van Urgenda, blijkens het geklap en gejoel na het uitspreken van het oordeel. Ook de belangstelling van de internationale pers was groot. De Voorzitter van de Hoge Raad sprak na afloop zelfs een korte samenvatting uit – zeer ongebruikelijk in de Nederlandse rechtszaal.

Vanuit politiek Den Haag stromen de reacties binnen. Jesse Klaver is blij met de uitspraak, die hij ‘historisch’ noemt. Het oordeel is voor de GroenLinks-fractievoorzitter aanleiding voor harde maatregelen als het uitzetten van kolencentrales en het halveren van de veestapel:

Esther Ouwehand, fractievoorzitter voor de Partij voor de Dieren, spreekt eveneens van een ‘historische uitspraak voor het klimaat’, en feliciteert Marjan Minnesma van Urgenda. ‘De tijd van fossiele politiek is voorbij’, schrijft Ouwehand:

Geert Wilders is juist ontstemd. Hij noemt de Hoge Raad ‘de CO2-Raad vol met D66-ers’. Volgens de PVV-leider is klimaatbeleid ‘niet aan de rechter, maar aan de politiek’:

‘Dit kan niet als een verrassing komen voor het kabinet,’ schrijft D66-fractievoorzitter Rob Jetten op Twitter. ‘We moeten harder aan de slag voor een schone wereld. In een uitgebreide verklaring op Facebook roept hij op tot ‘politieke moed’, waarbij er voor D66 ‘geen taboes’ zijn:

Een cruciale vraag was voorafgaand aan de uitspraak of de rechters zich te veel op het terrein van de politiek hebben begeven. In Nederland geldt de scheiding der machten – de trias politica. De rechterlijke macht en de regering hebben verschillende taken. Maar die scheiding is niet absoluut. Wanneer de Staat zich niet aan de wet houdt of burgers onvoldoende beschermt, mogen rechters ingrijpen. Twistpunt in de Urgenda-zaak was waar die grens precies ligt. Daarop heeft de Hoge Raad vrijdag een duidelijk antwoord gegeven.