In de aanloop naar Dodenherdenking (4 mei) en Bevrijdingsdag (5 mei) zijn alweer discussies ontstaan over de vraag wie en wat er precies wel en niet moeten worden herdacht. Van het herdenken van buitenlandse oorlogen tot het niet spelen van het Wilhelmus om Duitsers niet in verlegenheid te brengen: deze kwesties doen veel stof opwaaien.
SS’er en collaborateur op oorlogsmonument in Amersfoort
Bijna 75 jaar na dato heeft de gemeente Amersfoort de tekst op een oorlogsmonument aan de Barchman Wuytierslaan aangepast. Op een plaquette aan de muur van een woonhuis prijken sinds mei 1946 de namen van twintig mannen die omkwamen tijdens een massa-executie door Duitse soldaten op 5 februari 1945. Daarop staan ook de namen van een SS’er en een collaborateur. Dat ontdekte Roel Pauw, een in Amersfoort woonachtige journalist van de NOS.
De gemeente Amersfoort past vandaag een oorlogsmonument aan omdat er behalve verzetsmensen ook een SS'er en een collaborateur op staan. Verslaggever @RoelfPauw onderzocht de achtergronden het monument. 👇 pic.twitter.com/k7q3Wxfs1r
— NOS Radio 1 Journaal (@NOSRadio1) May 1, 2019
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Achttien van de twintig mannen waren actief in het verzet, een van hen werd volgens het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) lid van de NSB en sloot zich daarna aan bij de SS. Een andere man meldde zich vrijwillig aan bij de Duitse Wehrmacht, waarna hij aan de slag ging als bouwvakker in de Franse regio Bretagne en op het eiland Guernsey. De twintig mannen, die vastzaten in de gevangenis in Utrecht, zijn neergeschoten op de stoep uit vergelding voor de moord op drie Duitse soldaten in Amersfoort.
Bestel ook het boek van diverse (oud-)medewerkers van Elsevier Weekblad: De executie van Oom Koen en 24 andere historische reportages over de Tweede Wereldoorlog
Opvallend genoeg zijn niet de namen van de SS’er en de collaborateur van het plakkaat verwijderd, maar is de begeleidende tekst onder de namen veranderd. Waar eerst ‘Zij offerden zich voor de vrijheid’ stond, staat nu ‘Wij herdenken hen die vielen voor de vrijheid’. Omdat het verleden van de twee mannen zo kort voor Dodenherdenking is ontdekt, is de nieuwe tekst op een plaat van zandsteen in het monument geschroefd. In de loop van het jaar wordt de plaat vervangen door in brons gegoten letters.
‘Ze zijn allemaal doodgeschoten en daarom blijven hun namen op de plaquette staan,’ zegt een gemeentewoordvoerder tegen het AD. De zoon van een van de verzetsstrijders die zijn omgekomen, zegt tegen de krant dat hij kan leven met de aanpassing: ‘Die twee mannen waren eveneens slachtoffers.’ Ook de bewoonster van het huis spreekt van een ‘integere’ oplossing: ‘Met de nieuwe tekst wordt álle slachtoffers recht gedaan.’
Na ophef toch Wilhelmus bij Bevrijdingsfeest in Winterswijk
Dinsdag ontstond veel ophef over een bericht uit Winterswijk: de organisatie van het Bevrijdingsconcert (5 mei) in de Gelderse gemeente had besloten om het Wilhelmus dit jaar niet te laten klinken om de aanwezige Duitse gasten niet in verlegenheid te brengen. Door het volkslied achterwege te laten, wilde de organisatie naar eigen zeggen ‘juist gezamenlijkheid benadrukken en verbinding zoeken’. Tegen De Gelderlander zei de voorzitter van het Bevrijdingsconcert dat de viering ‘juist geen nationaal karakter moet krijgen‘.
Lees dit commentaar van Arendo Joustra terug: Waarom Wilhelmus wel degelijk waarde heeft
Toen dat bekend werd, barstte de verontwaardiging los, ook in politiek Den Haag. Diverse Tweede Kamerleden spraken zich op Twitter uit tegen het idee om het traditiegetrouw spelen van het Wilhelmus te schrappen. ‘Misplaatste gêne,’ schreef bijvoorbeeld Eppo Bruins (ChristenUnie). ‘Dat vinden zelfs de Duitsers “totaler Quatsch”, zo vermoed ik.’ PVV’er Martin Bosma sprak van ‘de oorlog tegen onze eigen cultuur. Van Zwarte Piet en VOC tot Wilhelmus’.
Beste @BerendJanJoris, burgemeester van Winterswijk
Zou het mogelijk zijn om toch ons nationale volkslied bij het bevrijdingsconcert in Winterswijk te spelen?
Is toch wel gepast op bevrijdingsdag, ook in aanwezigheid van Duitse gasten – die ik nog nooit bezwaar heb zien maken –— Pieter Omtzigt (@PieterOmtzigt) April 30, 2019
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Het in het nabijgelegen Enschede woonachtige Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) richtte zich via Twitter persoonlijk tot burgemeester Joris Bengevoord (GroenLinks) van Winterswijk: ‘Zou het mogelijk zijn om toch ons nationale volkslied in Winterswijk te spelen?’ schreef Omtzigt, die benadrukte dat hij Duitse gasten nog nooit bezwaar heeft zien maken.
Respect voor goed willende organisatie die een bevrijdingsconcert voor IEDEREEN wilde organiseren.
Zonder mensen te kwetsen.
Nu dus MET Wilhelmus. Neem grote afstand van taalgebruik en suggesties op social media. Kijk uit naar een mooi concert op 5 mei! Met elkaar!— Bgm Joris Bengevoord (@BerendJanJoris) April 30, 2019
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Kort daarop ging de burgemeester in gesprek met de organisatie van het Bevrijdingsconcert, waarna al snel werd besloten om het Wilhelmus toch te spelen. De stichting zegt de commotie die is ontstaan over het niet spelen van het Wilhelmus zeer te betreuren. ‘Respect voor goed willende organisatie die een bevrijdingsconcert voor IEDEREEN wilde organiseren. Zonder mensen te kwetsen,’ schreef burgemeester Bengevoord daarover. Hij neemt naar eigen zeggen ‘grote afstand van taalgebruik en suggesties op social media’.
‘Jongeren willen meer aandacht voor buitenlandse oorlogen’
Een opmerkelijk bericht verscheen maandag op de website van de NOS: jongeren zouden tijdens de Dodenherdenking op 4 mei ‘meer aandacht voor buitenlandse oorlogen‘ willen. De omroep baseert zich op het onderzoek Hoe willen kinderen herdenken? van de stichting Nationaal Comité 4 en 5 mei, waarin leerlingen van basisscholen, middelbare scholen en mbo’s in onder meer Wageningen, Barendrecht, Hoofddorp, Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Leiden en Haarlem is gevraagd wat zij belangrijk vinden bij Dodenherdenking.
Deze wens speelt vooral onder migrantenjongeren (als je het rapport leest) en wordt geconcludeerd op basis van één focusgroep op MBO in Amsterdam. Tsja (blz 19: https://t.co/EYC0VkHmcw) https://t.co/8wtJ85UslO
— Sywert van Lienden (@Sywert) April 29, 2019
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Volgens de omroep zeggen kinderen uit de hogere klassen van de middelbare school en het mbo dat er ‘meer gefocust moet worden op mensen die op dit moment vechten in oorlogen, of huidige oorlogen overleefd hebben’. De leerlingen zouden menen dat slachtoffers van andere oorlogen of rampen dan de Tweede Wereldoorlog worden onderbelicht. ‘Daarbij noemen ze bijvoorbeeld Syrië‘, aldus de NOS. Afgaand op het onderzoek zelf leeft die opvatting slechts bij een klein deel van de ondervraagde kinderen.
Bij één ‘focusgroep’ willen leerlingen meer aandacht voor buitenlandse oorlogen: die op het mbo in Amsterdam, waar vooral leerlingen met een migratieachtergrond zitten. ‘Degenen die naast de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog ook aan andere oorlogsslachtoffers denken tijdens de Dodenherdenking, betrekken dit met name op huidige conflicten, zoals in Syrië of Palestina,’ meldt deel 1 van het onderzoek.
Lees het stuk van Syp Wynia over de herschrijving van de oorlogsgeschiedenis
De rol van de allochtone bevrijder van Nederland: Er sneuvelden geen Marokkanen in Nederland
Het tweede deel van het onderzoeksrapport meldt dat Joodse kinderen het ‘significant belangrijker vinden om de Tweede Wereldoorlog te herdenken in vergelijking tot islamitische kinderen’. Vergeleken met joden, christenen en niet-religieuzen vindt laatstgenoemde groep het blijven herdenken van de oorlog als alle overlevenden zijn overleden het minst belangrijk. Wel staan islamitische kinderen volgens het onderzoek ‘meer open voor de komst van oorlogsvluchtelingen naar Nederland in vergelijking tot christenen en niet-religieuzen’.
Al met al vindt een grote meerderheid (95 procent) van de ondervraagde jongeren Dodenherdenking op 4 mei belangrijk: slechts 5 procent vindt dat de herdenking niet voor hen van belang is, omdat de oorlog voor hun tijd was.
Voorzitter Auschwitz Comité in val gelokt door Duitse neonazi
Jacques Grishaver, de voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, blijkt te zijn geïnterviewd door een Duitse neonazi, zonder dat hij wist met wie hij van doen had.
De interviewer in kwestie, Nikolai Nerling, wilde hem spreken over het Holocaust Namenmonument Nederland. Later bleek dat Nerling de neonazistische blogger Der Volkslehrer is. Hij heeft de video waarin Grishaver wordt ondervraagd op 25 april op YouTube gezet. In het filmpje wordt alle aandacht voor de Holocaust belachelijk gemaakt.
Lees deze column van Geerten Waling over antisemitisme: Ooit een antisemiet ontmoet?
Het YouTube-kanaal van Der Volkslehrer heeft ruim 71.000 abonnees. In Duitsland is het al eens geblokkeerd geweest. Nerling is in zijn woonplaats Berlijn vorig jaar ontslagen als basisschoolleraar vanwege zijn radicaal-rechtse ideeën en complottheorieën.
Grishaver zegt geschokt te zijn dat hij in de val is gelokt. Hij moet nog uitzoeken of hij aangifte kan doen tegen Nerling. ‘Als ik had geweten met wie ik van doen had, had ik natuurlijk nooit aan dit nepinterview meegewerkt,’ zegt hij woensdag tegen persbureau ANP. ‘In mijn onschuld was ik juist blij met de media-aandacht vanuit Berlijn, en heb me niet gerealiseerd dat iemand dit zó zou kunnen misbruiken. Maar je ziet nu weer waar tegenstanders allemaal toe in staat zijn.’