De feiten: Rechter kraakt langdurige toegangsverboden XR-demonstranten op Schiphol
In de afgelopen jaren hebben Extinction Rebellion-demonstranten geregeld op Schiphol gedemonstreerd. Twaalf van deze demonstraties gingen over het Flying Blue-programma van KLM, een beloningssysteem waarbij veelvliegers allerlei voordelen krijgen.
Deze demonstraties hadden niet alleen in het voor iedereen toegankelijke deel van de luchthaven plaats, maar ook in het deel na de veiligheidscontrole, dat alleen voor mensen met een vliegticket toegankelijk is.
Daar bevindt zich de lounge voor frequent flyers van KLM. De demonstranten kregen toegang tot deze hal door een vliegticket te kopen.
Schiphol legt Extinction Rebellion vliegverboden op
In eerste instantie bleek het mogelijk om met hetzelfde vliegticket vele demonstranten door de controle te laten komen. Maar uiteindelijk kreeg de luchthaven de truc door.
Bij een demonstratie op 8 maart 2025 blokkeerde het systeem toen meerdere activisten die met hetzelfde ticket probeerden binnen te komen.
De marechaussee heeft die dag 67 demonstranten aangehouden en van de luchthaven verwijderd.
Daarmee was de kous voor Schiphol nog niet af: twee weken later ontvingen 37 demonstranten een brief van Schiphol, waarin de luchthaven hun langdurige toegangsverboden van vijf tot tien jaar oplegde.
Rechter: vliegverboden voor Extinction Rebellion-activisten ongeldig
Daartegen spande Stichting Vrienden van XR, die de demonstranten steunt, een kort geding aan. Vrijdag 29 augustus deed de rechter uitspraak. Schiphol verloor de zaak, de vliegverboden worden opgeheven.
De regels op Schiphol waren niet duidelijk, oordeelt de rechter. Zo mochten de activisten eerder wel ongestraft demonstreren op de luchthaven. Ook heeft de luchthaven niet goed onderbouwd dat er sprake is van een concreet veiligheidsrisico.
Schiphol heeft publieke functie, geen gewoon privaat terrein
De rechter is het met de luchthaven eens dat demonstranten niet zomaar privaat terrein mogen betreden. Maar Schiphol is niet zoals veel andere private terreinen.
De luchthaven, die voor 92 procent in handen is van de Nederlandse staat en de gemeenten Amsterdam en Rotterdam, heeft een belangrijke publieke functie, zo oordeelt de rechter.
Dat betekent dat voor het opleggen van een toegangsverbod een veel hogere drempel geldt dan voor bijvoorbeeld een bioscoop of supermarkt.
Wie zegt wat over de toegangsverboden van Extinction Rebellion?
- ‘De demonstratie op Schiphol was volstrekt vreedzaam,’ zegt een van de advocaten van Extinction Rebellion. ‘Schiphol speelt voor eigen rechter.’
- ‘Wij hebben de wettelijke taak ervoor te zorgen dat het beveiligde gebied voorbij de toegangscontrole alleen toegankelijk is voor medewerkers en reizigers met een geldig vervoersbewijs die de bedoeling hebben om te vliegen,’ zegt Schiphol in een reactie. ‘Die taak voeren we uit in het belang van onze reizigers en medewerkers.’
- ‘De lange toegangsverboden maken demonstraties op de luchthaven onmogelijk door de afschrikwekkende werking ervan,’ oordeelt de rechter.
EW's visie: Rechter fluit Schiphol terecht terug
Door: Maria Bouwman, redacteur Onze OverheidDat Schiphol zorgen heeft over de veiligheid op de luchthaven, is begrijpelijk. Het is vrij schokkend dat het demonstranten tot voor kort lukte om met hetzelfde ticket diverse mensen door de controles te laten komen.
Maar welk concreet gevaar de vreedzame demonstranten volgens de luchthaven vormden, blijft onduidelijk.
Als het goed is, is het niet mogelijk om wapens of andere gevaarlijke spullen mee te nemen door de controlezone. Als de luchthaven daar toch bang voor is, zou het aanscherpen van de controles een gepastere maatregel zijn.
Vrijheid van meningsuiting weegt zwaarder dan hinder voor Schiphol
Het gaat veel te ver om toegangsverboden van vijf tot tien jaar op te leggen aan vreedzame demonstranten. Schiphol is immers niet zomaar een bar of een bioscoop die vervelende gasten een toegangsverbod oplegt, waarna zij naar de bar of bios om de hoek vertrekken.
Wie demonstreert, maakt gebruik van zijn vrijheid van meningsuiting. Daarmee moet zorgvuldig worden omgegaan in een democratie.
Demonstraties mogen irritant en aanstootgevend zijn, hoe vervelend dat ook voor bedrijven en overheden is.
Publiek eigendom vraagt om zorgvuldige omgang met protest
Schiphol is daarnaast voor 92 procent in handen van landelijke en lokale overheden, en heeft een unieke positie, zeker als het om intercontinentale vluchten gaat.
De luchthaven zou daarom voorzichtig moeten omgaan met het aanpakken en weren van demonstranten.
Dat mensen op een vreedzame manier gebruikmaken van hun recht om te demonstreren tegen veelvliegerij, maakt nog niet dat hun zomaar tien jaar lang de mogelijkheid om te vliegen mag worden ontzegd.
Extinction Rebellion: waarom demonstranten meestal wegkomen met blokkades