Hoe kreeg Vermeer toch dat licht in zijn schilderijen?

Typisch Johannes Vermeer? Neem nou het Meisje met de rode hoed, zegt Gregor Weber (67), en toont in een catalogus het schilderij dat rond 1665 is gemaakt. Hij legt zijn vinger over de geportretteerde, zodat alleen het in de schaduw gehulde deel van haar gezicht is te zien. ‘Ze lijkt een beetje zeeziek, hè?’ Inderdaad, een groenige waas ligt over haar gelaat.

Dan haalt Weber, hoofd beeldende kunst van het Rijksmuseum, zijn vinger weg. Het meisje is weer kerngezond. Een prachtig tronie zelfs, intiem contact makend met de aanschouwer. Een klein wonder. ‘Dát is Vermeer,’ zegt Weber.

Hij legt uit wat de Delftse schilder (1632-1675) hier uithaalde. Waar veel andere kunstenaars een schaduwzijde suggereerden door een donkerder schakering van dezelfde kleur te gebruiken, gebruikte Vermeer juist contrasterende kleuren. Vermeer gaf de schaduw een glacis – een transparante glanslaag – met pigment van groene aarde, boven op een verder rosé gezicht. Gewaagd, maar met weergaloos resultaat. Waarom juist Vermeer dit bedacht? Simpel: hij keek beter dan de rest. ‘Hij zag dingen die anderen niet zagen,’ zegt Weber. ‘Hij was een uitvinder, een unieke waarnemer.’

Het Meisje met de rode hoed is vanaf volgende week met 27 andere Vermeers te zien in de Philipsvleugel van het Amsterdamse Rijksmuseum. De tentoonstelling Vermeer brengt kunstliefhebbers over de hele wereld in vervoering: een groter aantal werken van de schilder was nog nooit bijeen onder één dak. En dat gaat ook nooit meer gebeuren, voorspelt Weber. Een Vermeer behoort in elk museum tot de topstukken, dus bruiklenen zijn zeldzaam.

Aanleiding voor grondig technisch en kunsthistorisch onderzoek