Feiten: Forse investeringen nodig, aldus Peter Wennink in rapport
Als Nederland zijn welvaart wil behouden, zijn scherpe keuzes en forse investeringen noodzakelijk. Die investeringen komen nu niet los omdat de randvoorwaarden niet goed zijn. Dat blijkt uit een nieuw rapport, van kabinetsadviseur en voormalig ASML-topman Peter Wennink.
Nederland moet volop investeren in vier domeinen, vindt Wennink, waar het een strategische positie in kan verkrijgen en waar economische machtsblokken als China en de Verenigde Staten al op focussen. Het gaat om ‘digitalisering & AI’, ‘veiligheid & weerbaarheid’, ‘energie- & klimaattechnologie’ en ‘life sciences & biotechnologie’.
Gebeurt er niets, dan wordt Nederland nog afhankelijker van landen die wél investeren in cruciale technologieën.
Bovendien zal de Nederlandse economische basis dan langzaam ‘verkruimelen’. Zelfs bij een jaarlijkse economische groei van 0,5 procent moet Nederland over vijf jaar fors bezuinigen en gaat de kwaliteit van leven achteruit. Om in stand te houden wat we hebben, is jaarlijks minimaal 1,5 procent economische groei nodig.
Miljarden aan investeringen
Eén ding is zeker: de kosten gaan oplopen. Volgens Wennink moet er de komende tien jaar tussen de 151 en 187 miljard euro worden geïnvesteerd. ‘Maar als we niets doen, liggen de kosten vele malen hoger.’
Private partijen kunnen een groot deel van die investeringen voor hun rekening nemen. Maar de overheid heeft de taak om goede randvoorwaarden te creëren, vindt Wennink. Vergunningsverlening gaat te traag, stikstofproblematiek zet het land op slot, door netcongestie kunnen bedrijven niet groeien, de energieprijzen zijn hoog, qua infrastructuur is er sprake van achterstallig onderhoud en er is een groot tekort aan talent.
Alleen onder goede randvoorwaarden willen partijen investeren, Sterker, het ontbreken ervan is de grootste belemmering voor economische groei.
‘Nederland heeft de kennis en kunde, maar moet gericht investeren. Dat gebeurt nu niet, vanwege het ontbreken van kritische randvoorwaarden,’ aldus Wennink. ‘Pakken we dat aan, dan ligt er een enorm potentieel.’
51 projectvoorstellen
Eerder presenteerde Mario Draghi, oud-voorzitter van de Europese Centrale Bank, een soortgelijk alarmerend rapport over de Europese economie. Maar terwijl de Italiaan een jaar uittrok voor zijn rapport, deed Wennink het in drie maanden.‘Van tevoren lag er niets klaar, het was echt een pressure cooker.’
Wennink organiseerde ruim dertig ‘ronde tafels’, en meer dan duizend experts dachten met hem mee over waar Nederland in zou moeten investeren. Dat leverde 51 projectvoorstellen op, met een totale investeringsbehoefte van 126 miljard euro.
Investeringsbank en agentschap
Wennink pleit daarnaast voor een Nationale Investeringsbank. Daarmee kan al 100 miljard euro loskomen, denkt hij. Regelgeving moet worden aangepast, zodat banken en pensioenfondsen meer ruimte krijgen om te investeren. Nederland beschikt over veel kapitaal, maar de risicobereidheid moet omhoog.
Ook wil Wennink een Nationaal Agentschap, dat 2 miljard euro kan investeren in vroege innovaties. Zowel de Nationale Investeringsbank als het Nationaal Agentschap moet op afstand van de politiek opereren.
EW’s visie: Veel hangt af van politieke wil
Door: Lotte Elbrink, redacteur EconomieWenninks bevindingen komen niet uit de lucht vallen. Het is bijvoorbeeld niet nieuw om te pleiten voor de aanpak van problemen als netcongestie, vergunnings-of stikstofproblematiek en het mobiliseren van kapitaal.
Toch is het goed dat iemand als Wennink dat nu heeft opgeschreven in een rapport. Mensen luisteren graag naar de voormalig topman van Europa’s meest waardevolle bedrijf. Het mooie is ook dat Wennink zijn aanbevelingen concreet maakt, met 51 projectvoorstellen waarin meteen kan worden geïnvesteerd.
Er is wel een grote onzekerheid: of dit allemaal lukt, hangt af van de overheid en politieke wil. Volgens de voormalig ASML-topman is consistent en stabiel overheidsbeleid nodig om de plannen uit te voeren. Daarom pleit Wennink voor een meerderheidskabinet, zodat er brede steun is voor de plannen.
De adviseur heeft het idee dat Den Haag de urgentie voelt. Het is te hopen dat ze er daadwerkelijk naar hem luisteren en iets met zijn adviezen doen. Want, zegt hij, ‘nietsdoen is uiteindelijk duurder dan investeren’.
Wie zegt wat?
Bron: VNO-NCW, Invest-NL, Leiden Bio Science Park, FME, BNR- VNO-NCW en MKB-Nederland herkennen de zorgen, knelpunten, kansen, oplossingsrichtingen en urgentie die Peter Wennink. Het advies onderstreept opnieuw dat het belangrijk is dat er snel een kabinet komt dat met gerichte maatregelen en stabiel beleid de investeringen in Nederland weer op gang brengt.
- Investeringsfonds Invest-NL: ‘Het rapport bevestigt wat wij al langer signaleren: het veiligstellen van het Nederlandse verdienvermogen vraagt om structurele keuzes, langjarige investeringen en een krachtige nationale aanpak.’
- Leiden Bio Science Park in een persbericht: ‘Of het nu gaat om de strijd tegen kanker of diabetes, onze sector is tot grote doorbraken in staat. Maar dan moet Nederland wel kiezen. Kort gezegd: meer geld en minder regels. Anders vertrekken veelbelovende bedrijven naar het buitenland. Dat is slecht nieuws voor onze economie, maar raakt ook aan de kwaliteit van de Nederlandse zorg en mensen die baat hebben bij innovatieve behandelingen.’
- Ondernemersorganisatie FME (industrie): ‘Wij herkennen ons sterk in de boodschap van Wennink. Het gaat niet om incidentele regelingen of subsidies, maar om het versterken van de fundamenten van ons verdienvermogen. De technologische industrie staat klaar om te investeren en vorm te geven aan de economie van morgen, maar dan moeten randvoorwaarden wel op orde zijn. Nu is het zaak aan de formerende partijen dit rapport volledig te omarmen en straks met een nieuwe kabinetsploeg om aan de slag te gaan, zodat we die investeringen publiek-privaat voor elkaar krijgen”
- CDA-Kamerlid Maes van Lanschot spreekt bij BNR Nieuwsradio over ‘de deltawerken van onze generatie’ en ‘overstijgt dit thema partijbelangen’. Hij vindt dat het rapport duidelijk maakt dat het ‘niet gaat om een spelletje van economische percentages en dat we groeien op zichzelf zo leuk vinden’. ‘Het gaat om de kwaliteit van leven en Europese waarden die op het spel staan.’ Daarvoor ‘hebben we economische groei nodig.’
Verdere verdieping: Wennink waarschuwde eerder al voor zelfgenoegzaamheid
Ook als ASML-topman (2013-2024) uitte Wennink al kritiek op het investeringsklimaat. In een speech bij de opening van het academisch jaar op de Technische Universiteit Eindhoven noemde hij onze samenleving eens ‘dik, dom en blij’. Hij waarschuwde voor zelfgenoegzaamheid en toonde zich bezorgd over het toekomstig verdienvermogen in Nederland en Europa.
Ook dreigde hij eens dat ASML zou moeten uitwijken naar het buitenland als het vestigingsklimaat niet zou verbeteren. Dat leidde tot het zogeheten Project Beethoven, waarbij de overheid 2,5 miljard euro investeert in de Nederlandse chipsector en de Eindhovense Brainport.
Omdat hij zich in het verleden uitsprak over de zelfgenoegzaamheid van Nederland, vond Wennink het belangrijk om ook eens na te denken over wat er allemaal moet gebeuren.
Daarom aanvaardde hij de opdracht van Vincent Karremans, demissionair minister van Economische Zaken (VVD), om een rapport te schrijven over het toekomstige verdienvermogen van Nederland. ‘De rest van de wereld staat niet stil, dus we moeten iets doen. Er staat geen hek om Nederland,’ aldus Wennink.