De feiten: Geen precedent voor confiscatie tegoeden
Bron: Bart De WeverAfgelopen vrijdagavond, 5 december, deden de twee belangrijkste Duitse politici een wanhoopspoging. Kanselier Friedrich Merz kwam speciaal naar Brussel om tijdens een diner, samen met Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, de druk op de Belgische premier Bart De Wever maximaal op te voeren.
Inzet: De Wevers akkoord voor vrijgave van 140 miljard euro aan Russische tegoeden die zijn opgeslagen bij de Brusselse financiële instelling Euroclear.
Dekking kosten oorlog Oekraïne
Het is een verhaal met een lange baard. Al in februari 2023 pleitten Polen en de drie Baltische landen voor gebruik van bevroren Russische staatstegoeden om de kosten van agressie tegen Oekraïne te dekken. Euroclear beschikt over verreweg de grootste tegoeden: zo’n 185 miljard Russische euro’s.
Lees ook: Poetin waarschuwt: Moskou klaar om te vechten tegen Europa
In 2024 besloot de Europese Unie dat de rente en opbrengsten uit bevroren Russische staatsactiva mogen worden ingezet voor hulp aan Oekraïne. Daarna evolueerde het debat van ‘winst gebruiken’ naar ‘lening gebaseerd op Russische middelen’.
Oekraïne heeft 135 miljard euro nodig
Dit jaar werd het plan van de Commissie voor zo’n lening uit bevroren tegoeden weer actueel. In 2026 en 2027 heeft Oekraïne 135 miljard euro nodig om het hoofd (hopelijk) boven water te houden.
Europese landen hebben er om verschillende redenen geen zin meer in om, zoals tot nu toe, de middelen in hun eigen begrotingen te zoeken. De noordelijke lidstaten plus Nederland en Duitsland zijn daar wel klaar mee omdat zij tot nu toe voor het leeuwendeel opdraaiden, terwijl de zuidelijke landen de hand op de knip houden.
Het kleine Nederland bijvoorbeeld, gaf tot nu toe meer aan Oekraïne dan het grote Frankrijk en véél meer dan het traditioneel niet-solidaire Spanje.
De big spenders in zuidelijk Europa weten niet waar ze de miljarden voor Oekraïne moeten vinden, met begrotingstekorten en staatsschulden die als molenstenen rond hun nek hangen omdat ze in eigen land niet kunnen of durven snijden in de uitgaven.
Internationaal recht
Dus valt het begerige Europese oog op de Russische miljarden die in Brussel stof liggen te vangen. De agressor betaalt – logisch toch?
Niet voor Bart De Wever. Tijdens een informele Europese Raad op 1 oktober in Kopenhagen legde hij de 26 andere regeringsleiders drie kwartier lang uit welke risico’s kleven aan het ‘confisqueren’ van de Russische staatstegoeden.
‘Als we met het plan doorgaan, moet het in overeenstemming zijn met het internationale recht. Wij hebben onze mond vol van de rechtsstaat, maar als ik jouw geld pak, is het gewoon een confiscatie! Er is geen precedent. Je opent Pandora’s doos met juridische claims,’ herhaalde hij zijn betoog een dag later tijdens een persconferentie.
De Wever wil dat EU-lidstaten risico’s delen
De Wever wil niet dat België in zijn uppie alle financiële risico’s draagt. Dus moeten de EU-landen garant staan voor het totale bedrag van 140 miljard, en meebetalen aan eventuele claims.
‘Ik wil een handtekening van alle lidstaten. Die garanties moeten lang overeind blijven staan. Wie is dan nog bereid om met mij in deze boot te stappen?’
Ook wil De Wever dat de andere landen in de coalition of the willing waar nog Russische activa staan (zij het minder dan in België) hún tegoeden vrijgeven.
Die garanties heeft De Wever nog altijd niet van alle lidstaten gekregen. En Frankrijk beschermt zijn Russische activa ter waarde van 18 miljard euro tegen EU-druk om herstelbetalingen te eisen, zo werd maandag 8 december bekend.
EW's visie: Europa moet bereid zijn geld te lenen
Door: René van Rijckevorsel, correspondent EW in BrusselDe Europese Unie is een onzalige weg ingeslagen, die het moet verlaten nu het nog kan.
Inpikken, al dan niet tijdelijk, van de Russische geblokkeerde tegoeden is moreel zeker te rechtvaardigen, gezien de vreselijke ellende die Moskou al bijna vier jaar aanricht in Oekraïne.
De Wever eist terecht een garantie van de EU
Maar financiële markten en ook juristen hebben niet veel op met moraliteit. Die nemen niet in ogenschouw of een land kwaadwillend is, of niet.
Bart De Wever heeft groot gelijk dat hij een sluitende garantie eist van de EU als de Euroclear-miljarden moeten worden gedeblokkeerd. Niet alleen voor die miljarden, maar ook voor mogelijke juridische en financiële claims.
Lees ook: Bepalen Russische miljarden in België het lot van Oekraïne?
Ook is zeer begrijpelijk dat hij zegt: andere EU-landen moeten met de billen bloot met daar opgeslagen Russische tegoeden. Zolang echte Europese solidariteit ontbreekt, houdt hij terecht zijn poot stijf.
Met de rug tegen de muur
Europese leiders, onder aanvoering van Friedrich Merz, proberen De Wever nu met de rug tegen de muur te zetten. In de veronderstelling dat de, goedgebekte maar Europees nog weinig door de wol geverfde, Belgische premier zal bezwijken voor de politieke druk.
Maar na het diner vrijdag met Merz en Von der Leyen zijn er geen mededelingen gedaan: een teken dat De Wever nog geen duimbreed heeft toegegeven.
Hoe De Wever kan worden overruled
Toch kan hij nog worden overruled. De Commissie heeft in het deel over de Russische tegoeden met de bilaterale garanties gekozen voor een wettelijke basis waar geen unanimiteit voor nodig is.
De Commissie gebruikt artikel 122 uit het EU-verdrag als wettelijke basis voor het gebruik van de Russische tegoeden. Een artikel dat is bedoeld voor economische noodzaak.
Gaat de Europese Raad het aandurven om op 18 december bij meerderheid België opzij te schuiven? De Wever zou hebben gezegd dat België niet alleen staat en steun krijgt van andere landen, maar dat die landen hun mond niet opendoen.
De Wever geen ‘vriend van Poetin’
De Wever wordt er inmiddels door sommige commentatoren van beticht een ‘vriend van Poetin’ te zijn. Onzin natuurlijk. Als Europa werkelijk Oekraïne wil steunen én eenheid wil uitstralen, moet het bereid zijn om geld te lenen op de kapitaalmarkt. Een gemeenschappelijke lening vergt geen ingewikkeld gedoe met bilaterale garanties en zal altijd weg blijven van onvoorspelbare juridische circuits.
Vijf jaar geleden leende de EU 800 miljard euro om Europese landen uit het coronamoeras te trekken (200 miljard euro daarvan was alleen al voor Italië). Dan moet het toch mogelijk zijn om nu gezamenlijk 135 miljard euro (of 90, zoals de Commissie nu voorstelt) te lenen om daarmee het land te steunen dat vecht voor de vrede en veiligheid van heel Europa?
Verdere verdieping: Plan B is geld lenen op de financiële markten
Bron: Bart De Wever, Europese CommissieDe Europese Commissie kwam 3 december met een ‘compromis’. Een wetsvoorstel waarin 90 miljard euro vrij wordt gemaakt voor Oekraïne. Dat kan op twee manieren: de geblokkeerde Russische tegoeden worden aangesproken (de voorkeursoptie) of de EU leent geld op de financiële markten om Oekraïne te steunen (plan B).
Te weinig garanties voor België in nieuwe voorstel Europese Commissie
Het voorstel gaat niet in op de vergoeding aan België van eventuele (miljarden)claims en/of schadevergoedingen. Het is ook maar de vraag of voldoende lidstaten bilaterale garanties gaan willen geven.
Een collectieve Europese garantie moet bovendien unaniem worden goedgekeurd door alle lidstaten. Gaat dat lukken?
Lees ook: Wat is beter voor Oekraïne: een oneerlijke vrede, of doorvechten?
De regering-De Wever heeft laten weten dat het nieuwe voorstel van de Commissie nog altijd te weinig garanties biedt en de risico’s te veel bij België alleen liggen. De Commissie hoopt dat de lidstaten de knoop doorhakken op de volgende top van de Europese Raad, op 18 december.