Luchtaanvallen op vermeende drugsboten, een in beslag genomen olietanker en de Venezolaanse oppositieleider en Nobelprijswinaar die via Curaçao haar thuisland ontvlucht: de spanning tussen Amerika en Venezuela loopt op. Nederland kan betrokken raken. Wat doet het kabinet?
‘Aruba ligt op een krappe 19 minuten met de speedboot van Venezuela.’ Kamerlid Don Ceder (ChristenUnie) herinnerde zijn collega’s in de Thorbeckezaal van de Tweede Kamer aan de nabijheid van buurland Venezuela, waar de spanningen door Amerikaanse militaire acties de afgelopen weken flink zijn opgelopen.
Dinsdagavond 9 december kwam de Tweede Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken bijeen om de toenemende spanningen in het Caribisch gebied en de gevolgen voor het Koninkrijk te bespreken. Want de zorgen nemen toe.
Aanvallen op vermeende Venezolaanse drugsboten
De afgelopen weken ondernemen de Verenigde Staten veel acties tegen Venezuela. Aanvallen op twintig vermeende Venezolaanse drugsboten, met gebrekkige onderbouwing, kregen internationaal veel kritiek. Vooral het doden van twee drenkelingen, wat volgens critici strijdig is met het internationaal recht, veroorzaakte wereldwijd én in Amerika zelf ophef.
Als direct buurland hebben de spanningen ook gevolgen voor de Nederlandse ABC-eilanden (Aruba, Bonaire, Curaçao). Zij zouden bij verdere escalatie te maken kunnen krijgen met vluchtelingenstromen, humanitaire hulpverlening en, met de aanwezigheid van Amerikaanse militaire toestellen in de buurt, zelfs met agressie van Venezolaanse kant.
Het nieuws dat de The Wall Street Journal publiceerde over hoe Nobelprijswinnaar en oppositieleder María Corina Machado op 9 december via Curaçao haar thuisland Venezuela ontvluchtte, bevestigt het risico dat Nederland via de Antillen betrokken kan raken.
Kabinet richt zich op ‘de-escalatie’
Kamerleden willen van het kabinet weten hoe groot de dreiging is en vooral hoe Nederland zich voorbereidt op militaire escalatie aan de grens van het Koninkrijk.
Minister van Buitenlandse Zaken David van Weel (VVD) en minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) zeggen dat er geen sprake is van een acute dreiging voor de eilanden zelf.
Volgens Brekelmans en Van Weel zijn er voldoende militaire middelen om de eilanden bij te staan in crisistijd. Uit voorzorg is het marineschip de Zr.Ms. Den Helder naar het gebied gestuurd om te helpen bij eventuele bevoorradingsproblematiek.
Het kabinet richt zich naar eigen zeggen op ‘de-escalatie’. Positief is volgens de twee ministers dat de communicatielijnen tussen Venezuela en de Verenigde Staten vooralsnog open zijn, en het feit dat er nog steeds deportaties worden uitgevoerd vanuit de Verenigde Staten naar Venezuela.
Trump blijft druk op Venezuela opvoeren
Mocht er een conflict uitbreken, speculeren de ministers, dan zouden de zorgen veel groter zijn voor buurlanden met een landsgrens, zoals Suriname en Colombia, dan voor de Nederlandse eilanden.
Het is voor de Nederlandse Antillen te hopen dat eventuele vluchtelingen vooral kiezen voor de route over land, aangezien er nu al 17.000 Venezolaanse vluchtelingen op Curaçao verblijven. Zij vormen inmiddels ruim 10 procent van de totale bevolking van het eiland.
Trump sluit grondtroepen naar Venezuela niet uit
Die vluchtelingenstroom komt steeds dichterbij. De Amerikaanse president Donald Trump blijft de druk op Venezuela opvoeren: nadat hij op X verklaarde dat het luchtruim boven Venezuela is gesloten, sloot hij in een interview met Politico niet uit dat hij grondtroepen naar Venezuela zal sturen.
Woensdag 10 december namen de Verenigde Staten ook een olietanker voor de kust van Venezuela in beslag. De Amerikaanse minister van Justitie Pam Bondi zegt dat de tanker al jaren op de sanctielijst staat en gesanctioneerde olie uit Venezuela en Iran veroverde ‘ter ondersteuning van buitenlandse terroristische organisaties’.
Intussen heeft Amerika in het Caribisch gebied een grote troepenmacht opgebouwd, met als kroonjuweel het grootste vliegdekschip ter wereld: de USS Gerald R. Ford.
Terwijl Van Weel spreekt over de-escalatie, lijkt Trump juist de andere kant op te bewegen.
Schendt Trump het internationaal recht?
Kamerlid Kati Piri (GroenLinks-PvdA) toont zich daarnaast verontwaardigd over het gebrek aan veroordeling door Nederland: ‘Het andere Europese land met gebieden in de regio (Frankrijk) en de VN veroordelen de acties van de Verenigde Staten vanwege een schending van het internationaal recht. Dat dit kabinet dat niet doet, vind ik problematisch.’
De ministers benadrukken dat de acties tegen Venezuela plaatsvinden in het kader van de nationale veiligheid van de Verenigde Staten, en dat het daarom een interne Amerikaanse aangelegenheid is. ‘Amerika is een volwaardige democratie; die zal in deze nationale kwestie zelf een oordeel vellen over de legaliteit van het handelen.’
Ook benadrukken de ministers dat Nederland geen rol speelt in de acties van de Verenigde Staten. Die maken weliswaar gebruik van Nederlandse vliegvelden op Curaçao en Aruba, maar uitsluitend voor onbewapende verkenningsmissies. Als het aan Van Weel ligt, houdt Nederland zich afzijdig van de Amerikaanse militaire operatie.
Terwijl de ministers in het debat vooral inzetten op het temperen van zorgen en het voorkomen van paniek, benadrukten de Kamerleden juist de urgentie van de situatie. BBB-Kamerlid Henk Vermeer: ‘Het is geen ver-van-ons-bedshow, het gaat om de voordeur van ons Koninkrijk.’