Praten is beter dan ruziemaken, vindt de Italiaanse premier. Ze houdt de contacten met het grillige Witte Huis warm en versterkt tegelijk de band met Brussel.
Meloni (48) had belangstelling om Musks technologie te gebruiken voor civiel en militair overheidspersoneel.
Voor Meloni was natuurlijk ook interessant dat ze via Musk direct toegang kreeg tot Donald Trump, met wie ze het goed kon vinden. Als enige Europese leider kreeg ze een uitnodiging om zijn inauguratie bij te wonen.
Trump noemt Meloni een ‘fantastische leider en een heel energieke vrouw’, met wie hij zou kunnen samenwerken om ‘de wereld weer een beetje op orde te krijgen’. Meloni, leider van de uiterst rechtse Broeders van Italië, is een ideologische geestverwant van de Amerikaanse president.
Trump en Meloni delen conservatieve idealen
Trump wil Amerika groot maken (MAGA), terwijl Meloni een Make Italy Great Again-agenda volgt (MIGA). Beiden proberen massa-immigratie in te tomen, zijn allergisch voor woke-ideologie en zijn gecharmeerd van het traditionele gezin en conservatieve waarden – hoewel Trump al diverse huwelijken achter de rug heeft en Meloni een alleenstaande ongehuwde moeder is.
Meloni zoekt steun bij Trump terwijl Europa kijkt
Toen de relatie tussen Brussel en Washington onder grote spanning kwam te staan, vooral door Trumps voornemen om de importheffingen voor de Europese Unie omhoog te gooien, ondernam Meloni actie. In april reisde ze naar Washington, in de hoop ‘bruggen te bouwen’ en Trump op andere gedachten te brengen.
De soloreis van Meloni als ‘Trumpfluisteraar’ kreeg steun van Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, bij wie Trump de telefoon niet opneemt als ze belt. Maar niet iedereen was overtuigd van de goede bedoelingen.
Verdeeldheid over Meloni’s loyaliteit aan Europa
Zou die Italiaanse premier met postfascistische wortels wel loyaal blijven aan Europa, was de vraag. Was haar intentie om de Amerikanen en de EU dichter bij elkaar te brengen, of zorgde ze voor interne verdeeldheid door een mooie deal voor Italië los te peuteren?
Wie de politieke koers van de rechtse Italiaanse premier heeft gevolgd sinds haar aantreden in 2022, weet dat er weinig reden is om aan die loyaliteit te twijfelen. Vóór haar aantreden was Meloni weliswaar een uitgesproken EU-criticus, maar sinds ze premier is, stelt ze zich in Brussel uiterst constructief op.
Meloni kiest voor pragmatiek in Brussel
Ze houdt zich aan de afspraken met Brussel en was een van de drijvende krachten achter de wapensteun aan Oekraïne.
Meloni wordt gezien als een betrouwbare leider van een rechts-conservatieve partij, die zich niet als een buitenbeen-tje opstelt, zoals bijvoorbeeld de Hongaarse leider Viktor Orbán dat doet. Ze ageert niet tegen de islam, doet geen xenofobe uitlatingen en heeft ook geen Poetin-sympathieën, zoals andere uiterst rechtse partijen.
Haar partij Broeders van Italië maakt in het Europees Parlement deel uit van de Europese Conservatieven en Hervormers, onder meer samen met Nederlandse bondgenoten als JA21 en SGP.
Meloni is een pragmatisch politicus en weet dat ze veel te verliezen heeft als ze ruzie krijgt met Brussel. Italië is gebonden aan de economische en politieke verdragen met de EU, en van aparte dealtjes met Washington kan geen sprake zijn.
De mislukte missie: Trump eist, Meloni zwicht
Ruim drie maanden na de ‘fluistermissie’ van Meloni in Washington is wel duidelijk geworden dat ze niet de resultaten heeft behaald waar Brussel misschien op hoopte. Trump had Meloni beloofd dat hij met de Europese Unie een trans-Atlantisch handelsakkoord kon sluiten, een ‘eerlijke handelsdeal’.
Maar hij schroefde zijn eisen alleen maar verder op. Pas eind juli kwam er een nieuw handelsakkoord: geen basistarief van 10 procent zoals de EU beoogde, maar een van 15 procent, terwijl het tarief op staal en aluminium op 50 procent blijft.
Oppositie valt Meloni hard aan na terugkeer
Meloni’s critici probeerden direct een slaatje te slaan uit de mislukte fluistermissie. ‘Ze wekte de illusie dat ze Trumps beste vriendin is, maar het wordt steeds duidelijker dat ze die rol niet kan waarmaken,’ zei Sandro Gozi, Europarlementariër van het liberale Renew Europe en voormalig minister van Europa voor Italië.
De linkse oppositieleider Elly Schlein riep smalend dat Meloni’s brug naar Amerika net zo is als de brug naar Sicilië: il ponte sullo stretto – de brug waarvan Italiaanse regeringen al decennialang dromen, maar die er nooit komt.
Starlink-deal met Musk op losse schroeven
Meloni’s relatie met Musk was al eerder wat bekoeld toen de beoogde deal over Starlink in de ijskast belandde, na verzet van de oppositie tegen strategisch belangrijke beslissingen om communicatie en encryptie uit te besteden aan onstabiele partners als Musk.
Het ziet er voorlopig niet naar uit dat de plannen doorgaan. Sinds de knallende ruzies tussen Trump en Musk vindt Meloni het verstandiger om zich wat afstandelijker op te stellen.
Meloni’s rol is beperkt door Italië’s positie
Riccardo Alcaro (49) van het Italiaanse Instituut voor Internationale Zaken in Rome vindt het onterecht dat Meloni kritiek krijgt vanwege haar mislukte missie. ‘Ze voelt zich ideologisch verbonden met Trump, ze houdt van sterk leiderschap en zijn MAGA-conservatisme.
Meloni heeft nooit gezegd dat ze “dingen zou gaan fiksen”, zoals de oppositie beweert. Ze vindt het belangrijk om de machtigste man ter wereld te vriend te houden. Praten is beter dan ruziemaken.’
Dat Meloni haar contacten met het Witte Huis warm houdt, betekent geen verwijdering van de Europese Unie. Integendeel: de band met Brussel zal alleen maar sterker worden.
Economische realiteit tempert Meloni’s ambities
Trumps weigering nog langer op te draaien voor de Europese veiligheid, dwingt de Europese landen tot actie en militaire samenwerking.
Wel is de vraag of de Italiaanse haar imago als sterke Europese leider weet te handhaven. De fotogenieke premier krijgt in de internationale media veel publiciteit. Vorig jaar werd ze zelfs uitgeroepen tot machtigste Europeaan, in een ranking van nieuwssite Politico.
Ze wordt gezien als een eigenzinnig politicus die zaken voor elkaar krijgt, zoals op het gebied van illegale migratie en de invoering van een strenger asiel- en migratiepact.
Italië mist het gewicht van een kernmacht
In werkelijkheid is haar macht minder groot. Dat heeft niet zozeer te maken met Meloni’s persoonlijkheid, maar met het land dat ze vertegenwoordigt. Italië is de derde grootste economie in de eurozone en lid van de G7, maar anders dan het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk is het geen kernmacht met een zetel in de VN-veiligheidsraad.
Op de onlangs gehouden top van de coalition of the willing, landen die Oekraïne bij een staakt-het-vuren willen beschermen, speelden de Britten en de Fransen de hoofdrol. Meloni bleef aan de zijlijn.
Italië worstelt met defensie-uitgaven en exportverlies
De voorgenomen NAVO-bijdrage van de lidstaten van 5 procent van hun nationaal inkomen, is voor de Italianen een hoofdpijndossier, stelt Alcaro. Met een enorme staatsschuld en een economische groei van 0,7 procent is de speelruimte beperkt.
De Italianen beknibbelen al jaren op defensie, nu goed voor slechts 1,5 procent van het nationaal inkomen. Meloni belooft daar 2 procent van te maken. Doel is om stapsgewijs naar 5 procent te gaan in 2035. ‘Geen idee hoe ze dat gaan oplossen,’ zegt Alcaro. ‘Ze geven nu 30 miljard uit aan defensie, dat moet naar 100 miljard.’
Andere hoofdpijn: hogere Amerikaanse importheffingen berokkenen Italië aanzienlijke verliezen. De toch al magere groei drijft op binnenlandse consumptie en een toename van de export. Zo’n 10 procent van de export gaat naar de Verenigde Staten, de tweede grootste handelspartner van Italië buiten de EU.
Meloni’s Amerika-koers levert nog weinig op
Meloni heeft nog maar weinig profijt gehad van haar goede banden met de Amerikanen. Vooralsnog betekent hun MAGA-agenda vooral slecht nieuws voor Meloni en haar eigen MIGA-plannen.