Het is bijna zover: van 6 tot en met 9 juni zijn de Europese verkiezingen. Dit zijn de belangrijkste drie thema’s.
Stikstof en klimaat
Vermindering van de stikstofuitstoot was al een prioriteit van de Europese Commissie, en speelt ook bij deze verkiezingen een grote rol. De Green Deal die de Commissie in 2019 presenteerde, moet deze crisis oplossen, en er daarnaast voor zorgen dat Europa in 2050 als eerste continent klimaatneutraal wordt.
De linkse fracties in het Europees Parlement, met name de Groenen, steunen de Green Deal. Maar de weerstand ertegen groeide. De christen-democraten proberen de groene maatregelen juist af te zwakken en nemen het op voor de boerensector, die door deze wet onder vuur komt te liggen.
De christen-democraten voelen de hete adem van conservatieven en rechts-populisten in hun nek. Bang voor grote electorale verliezen in juni, luisteren zij goed naar sceptische geluiden over groene maatreregelen onder de bevolking. Eerder dit jaar culmineerde de maatschappelijke weerstand in boerenprotesten in Brussel.
Lees ook: Hoe staat de boer er financieel voor?
Veiligheid
Met oorlog aan de rand van Europa, is het niet vreemd dat veiligheid en soevereiniteit een hoofdthema is. Centraal staan meer geld en samenwerking op defensiegebied en de steun aan Oekraïne.
Vooral rechtse partijen bekommeren zich van oudsher om veiligheid en defensie. Tegelijkertijd bestaan er juist ter rechterzijde ook aarzelingen of de EU zich nu ook al met Defensie moet gaan bemoeien.
Zo is de SGP terughoudend. De partij verzette zich tegen de bouw van Nederlandse onderzeeboten door Frankrijk, omdat Nederland zo een belangrijk specialisme binnen NAVO en EU zou verliezen terwijl het dit prima zelf kan. De VVD kiest een wat andere positie, en vindt dat de EU een steviger Europese peiler van de NAVO moet organiseren.
Maar de eurosceptische fractie Identiteit en Democratie (ID), de op vijf na grootste in het Parlement, spreekt zich juist uit tegen steun voor Oekraïne. ID wil niet dat er een Europese oorlogseconomie komt en de wapenindustrie flink wordt aangezwengeld. FVD en eerder ook PVV maken deel uit van ID. De PVV is eruit. Marcel de Graaff was tot oktober 2022 lid van ID, eerst namens de PVV (waarvan hij het enige parlementslid was) en sinds januari 2022 voor FVD.
Asiel en migratie
In december was het Europees Parlement er eindelijk over uit: nieuwe Europese regels voor asiel en migratie. Door het Migratiepact krijgen migranten vanaf 2026 aan de buitenpoorten van de Europese Unie te horen of ze naar binnen mogen. Het doel is een versnelde procedure en betere screening.
Ook migratie is bepaald geen nieuw thema. Alle partijen schenken hier aandacht aan, maar wel met uiteenlopende prioriteiten en invalshoeken.
De fractie Europese Conservatieven en Hervormers (ECR), met daarin JA21 en de SGP, definieert migratie als grootste uitdaging van onze tijd. De Groenen besteden amper aandacht aan het thema in hun manifest en formuleren migratie ook niet als uitdaging. De liberale Renew-fractie, waarbij de VVD en D66 zijn aangesloten, pleit vooral voor het belang van Europese samenwerking om de migratiecrisis op te lossen.
Opgelost zijn de problemen rond migratie nog lang niet. Zouden grenshekken een oplossing kunnen zijn? Gesteld dat Europa kiest voor dat scenario, dan zal het dat alleen in eensgezindheid kunnen doen. Het verkiezingsresultaat in juni zal een belangrijke rol spelen in het antwoord op de vraag of die eensgezindheid er komt, of dat in een andere richting gezocht moet worden.