EU- en NAVO-top over Oekraïne: balanceren op steeds dunner koord

22 maart 2022Leestijd: 3 minuten
Commissievoorzitter Von der Leyen tijdens videotoespraak Zelensky in het Europees Parlement. Foto: EPA/STEPHANIE LECOCQ

Tot welke acties tegen Rusland zal donderdag 24 en vrijdag 25 maart tijdens de EU- en NAVO-top in Brussel worden besloten? Komt er een ‘rode lijn’? En zullen de lidstaten onder aanvoering van Polen, die Oekraïne via een geitenpaadje de Europese Unie in willen loodsen, hun zin krijgen?

De Europese Unie (EU) en de NAVO zijn al vier weken bezig met een duivels lastige balanceer-act. Ja, het Rusland van president Vladimir Poetin mag uiteraard niet ongestraft wegkomen met zijn brute inval in Oekraïne. En nee, de maatregelen die de westers georiënteerde landen nemen, mogen niet zo provocerend zijn dat de driftkikker in het Kremlin nog vreemdere, misschien zelfs nucleaire sprongen gaat maken. Ook moet hij natuurlijk nog even de gaskraan laten openstaan.

Lees ook dit prikkelende essay: Moet de Europese Unie Oekraïne omarmen?

De vraag is dus met welke nieuwe maatregelen de Europese leiders tijdens hun top van donderdag 24 (waarbij de Amerikaanse president Joe Biden aanwezig zal zijn) en vrijdag 25 maart zullen komen. Vooralsnog wijst veel erop dat het geen radicale stappen zullen worden. Wellicht wordt aan een paar nog niet gebruikte sanctieknoppen gedraaid. Ook van deels dezelfde, plus een paar andere leiders bij de NAVO-top diezelfde donderdag, waarbij Biden eveneens aanwezig zal zijn, worden geen drieste besluiten verwacht. Dus waarschijnlijk geen ‘rode lijn’ die Poetin zou overgaan als hij chemische of biologische wapens gaat inzetten, iets waarvoor Biden deze week waarschuwde.

‘We vragen de Europese Unie om onmiddellijke toetreding’

Maar dan zal Oekraïne toch tenminste het EU-lidmaatschap in het vooruitzicht worden gesteld? Eind februari zei de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, dat Oekraïne op termijn lid kan worden. Op dit moment zit het land niet eens in het voorportaal van ‘kandidaat-lidstaten’. Op 28 februari ondertekende president Volodymyr Zelensky vervolgens een aanvraag voor het lidmaatschap van Oekraïne in de Europese Unie. ‘We vragen de Europese Unie om de onmiddellijke toetreding van Oekraïne via een nieuwe speciale procedure.’

Lees ook dit stuk van JA21-Kamerlid Derk-Jan Eppink: NAVO-lidmaatschap Oekraïne is brug te ver

De ministers van Buitenlandse Zaken van tien lidstaten van de Europese Unie (Ierland, Letland, Litouwen, Estland, Polen, Tsjechië, Slovenië, Slowakije, Bulgarije en Kroatië) steunen dit verzoek en hebben volgens Politico opgeroepen om tijdens de Europese top ‘expliciet een duidelijk Europees perspectief voor Oekraïne te erkennen en [ermee in te stemmen] dat het binnenkort een kandidaat-status krijgt.’

Polen zien zich als een broedervolk van de Oekraïners

Vooral de Polen, die zich als een broedervolk van de Oekraïners beschouwen, zetten zich in voor een EU-lidmaatschap van hun oosterburen. Dat Polen een belangrijke rol speelt in de EU en de NAVO, wordt nog eens bewezen doordat Biden vrijdag na zijn stop in Brussel op bezoek gaat in Warschau.

Maandag 21 maart bezocht premier Mark Rutte, die zich in deze crisis laat zien als een diplomatiek oliemannetje, ook al de Poolse hoofdstad. De Polen hebben ook gepleit voor een NAVO-vredesmissie in Oekraïne, een voorstel dat Rutte te link vindt en dus niet steunt.

Orbán onderhoudt buitengewoon goede relaties met Poetin

Opvallend is dat twee lidstaten die ook aan het geplaagde land grenzen, de oproep voor een Oekraïens EU-lidmaatschap niet lijken te steunen. Het gaat om Roemenië en Hongarije.

De premier van dat laatste land, Viktor Orbán, onderhoudt al twaalf jaar buitengewoon goede relaties met Poetin. Hongarije heeft de oorlog inmiddels publiekelijk veroordeeld, maar heeft ook al laten weten geen NAVO-wapentransporten over het eigen grondgebied toe te staan. Wil Orbán geloofwaardig blijven – op 3 april zijn er verkiezingen in Hongarije – dan kan hij niet opeens een pro-Oekraïense en dus anti-Kremlin-koers gaan volgen.

Ondanks de druk van de tien lidstaten lijkt de kans gering dat Oekraïne tijdens de Europese top een heuse fast track naar de EU krijgt aangeboden. Een land in oorlog kun je moeilijk als lidstaat omarmen. Bovendien zou zo’n aanbod Poetin alleen maar oorlogszuchtiger maken.