President Peña Nieto gooit het rechtssysteem om. Het kan het einde van de Mexicaanse inquisitie betekenen.
‘Er is een vooraf en een nadien,’ zei president Enrique Peña Nieto (48) over de verdwijning van 43 studenten op 26 september in de stad Iguala in Zuid-Mexico. De zaak leidde tot massale protestmarsen en wereldwijde verontwaardiging.
Er zijn aanwijzingen dat de lokale politie de 43 jongelui arresteerde op last van de burgemeester, die banden heeft met de georganiseerde misdaad. De studenten zijn waarschijnlijk overgedragen aan maffiagroep Guerreros Unidos, die hen doodde en hun lichamen op een vuilnishoop verbrandde.
President Peña Nieto kondigde daarop een strijdplan van veertien punten af tegen drugscriminaliteit, onrecht en armoede. De federale overheid versterkt haar greep op justitie en de lokale overheden door de infiltratie van criminelen tegen te gaan en de 1.800 politiekorpsen te laten fuseren. En het ziet ernaar uit dat – maatregel nummer zeven – het strafrecht eindelijk overschakelt van ‘inquisitie’ naar een stelsel met ‘oratorische tenlastelegging’.
Trage procedure
In Mexico verloopt het strafrecht vrijwel altijd volledig schriftelijk. Wie wordt opgepakt, verdwijnt in preventieve hechtenis. In de beslotenheid van de gerechtelijke bureaucratie komt een ongekend trage procedure op gang. Je mag een advocaat in deze papierwinkel laten duiken, maar dat is voor de meeste arrestanten onbetaalbaar.
Een haastig verkregen bekentenis tegenover de politie geldt voor justitie als voldoende bewijs. Na een schriftelijk onderonsje tussen officier van justitie en rechter volgt steevast een veroordeling. De beklaagde krijgt geen gelegenheid zich ter zitting te verantwoorden of om compassie te vragen.
Transparanter
President Peña Nieto wil hier vanaf. Rechters moeten een verdachte voortaan in de ogen kijken voordat ze hem of haar veroordelen. Zij moeten horen wat de verdachte te melden heeft. Zo wordt het systeem transparanter en eerlijker. Er komt ook meer onderscheid tussen de staande en de zittende magistratuur. En dat de buitenwereld een rechtszaak kan volgen, is ook al niet verkeerd.
Het inquisitiesysteem is een koloniale erfenis. Chili, Argentinië, Colombia en andere Latijns-Amerikaanse landen stapten er de afgelopen decennia al vanaf. Mexico nam zich dat in 2007 ook voor, maar eigenlijk boekten alleen Nuevo León en enkele andere noordelijke deelstaten voortgang met het houden van rechtszittingen. Het zuiden handhaafde de inquisitiemethode.
De president van de federale overheid gooit nu zijn gewicht in de schaal. Slaagt hij erin de strafrechttoepassing te moderniseren, dan brengt de akelige verdwijning van de 43 studenten toch nog iets goeds voor de ruim 120 miljoen Mexicanen. De stoffelijke resten van de 43 zijn inmiddels voor identificatie overgebracht naar een forensisch instituut in Innsbruck (Oostenrijk).