Na onderzoek in consulaat nog niets zeker over lot Khashoggi

Het is vandaag precies twee weken geleden dat de Saudische journalist Jamal Khashoggi verdween toen hij het consulaat in Istanbul bezocht. Ondanks sterke vermoedens dat hij daar is vermoord, heeft een eerste onderzoek in het gebouw geen harde bewijzen opgeleverd. De ministers Hoekstra en Blok willen hun reis naar een investeringsconferentie in Riaad daarom nog niet definitief afblazen.

Eerste onderzoek op het consulaat in Istanbul afgerond

In de nacht van maandag op dinsdag hebben Turkse en Saudische onderzoekers het consulaat van Saudi-Arabië in de Turkse stad Istanbul bezocht. De onderzoekers zijn ruim negen uur bezig geweest in het consulaat. De delegaties proberen te achterhalen wat er met Jamal Khashoggi is gebeurd.

Khashoggi bezocht het consulaat twee weken geleden maar kwam niet meer naar buiten. Zijn Turkse verloofde, Hatice Cengiz, sloeg daarop alarm. Khashoggi uitte voor zijn verdwijning veel kritiek op de kroonprins van Saudi-Arabië Mohammed bin Salman. Gevreesd wordt dat hij in het consulaat is vermoord. Volgens de Turkse autoriteiten zouden op 2 oktober vijftien Saudische mannen zijn gearriveerd in Istanbul om deze klus te klaren. Een aantal van deze mannen zou connecties hebben met de machthebbers in Saudi-Arabië.

The Guardian maakte eerder onderstaande compilatie van de beelden van de mannen én de laatste beelden van Khashoggi:

Volgens de Turkse president Recep Tayyip Erdogan zijn diverse plaatsen in het consulaat overgeschilderd na de verdwijning van Khashoggi. De onderzoekers, zo meldde hij tegenover het Turkse Hürriyet News, zouden op zoek zijn geweest naar sporen van giftige stoffen.

Ook het huis van de consul is onderzocht. Volgens persbureau Reuters zouden de onderzoekers grondmonsters hebben meegenomen en een metalen tuindeur. Ook een speurhond was aanwezig bij de operatie.

Eerder deden geruchten de ronde dat de Turken ook audiomateriaal hebben waarop de marteling van en de moord op Khashoggi te horen zou zijn. Het verhaal dat Khashoggi mogelijk zelf zijn marteling en moord zou hebben opgenomen via zijn smartwatch is door experts als onwaarschijnlijk bestempeld.

‘Saudi-Arabië zal verklaren dat Khashoggi is omgekomen’

Het wachten is nu op een verklaring van de Turkse of Saudische autoriteiten. Volgens CNN zal Saudi-Arabië verklaren dat Khashoggi tijdens een ondervraging op het consulaat is omgekomen. De ondervraging zou ‘verkeerd zijn afgelopen’ en zonder toestemming van de Saudische regering hebben plaatsgevonden. Saudi-Arabië zou bereid zijn om de daders te berechten. De finale tekst van de verklaring kan echter nog veranderen. Eerder zeiden de Saudi’s nog dat de journalist uit eigen beweging het consulaat had verlaten.

De verklaring zou een ‘elegante’ uitweg bieden uit de zaak waarbij kroonprins Mohammed bin Salman en de koning uit de wind worden gehouden. De New York Times schrijft op basis van bronnen dat Mohammed bin Salman wel degelijk opdracht heeft gegeven voor de ondervraging of ontvoering van Khashoggi. Door een medewerker van de inlichtingendienst de moord in de schoenen te schuiven, zou het koningshuis niet in verlegenheid worden gebracht.

Hoekstra: ‘reis naar Riaad ligt niet in rede’, Blok wacht af

Minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA) heeft dinsdag in de Tweede Kamer gezegd dat het ‘niet in de rede’ ligt dat hij volgende week zal vertrekken naar investeringsconferentie Future Investment Initiative in de Saudische hoofdstad Riaad als blijkt dat Saudi-Arabië verantwoordelijk is voor de dood van Khashoggi.

Vrijdag riep D66 de minister het bezoek af te zeggen. Toen zei Hoekstra nog dat de berichten uit Turkije – dat melding maakte van audio- en videobewijs dat de journalist is gemarteld, gedood en in stukken gezaagd – ‘buitengewoon zorgelijk en verontrustend’ zijn. Maar hij wilde niet vooruitlopen op eventuele gevolgen voor zijn reisplannen.

Dat doet de minister nu wel: als het regime van Saudi-Arabië betrokken is bij ‘het verdwijnen’ van Khashoggi of als dat land internationale verzoeken om opheldering niet beantwoordt, blijft hij thuis. ‘Nederland wil net als de rest van de wereld precies weten wat er met hem is gebeurd en, uitgaande van het ergste, wie dit op zijn geweten heeft,’ aldus Hoekstra, die pleit voor een ‘geloofwaardig onderzoek’. Hij houdt nauw contact met minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) en buitenlandse collega’s. Eind deze week neemt Hoekstra een besluit.

Hoekstra meent dat de verdwijning van een journalist ‘extra schokkend voor de rechtsorde en voor het vrije woord’ is. Blok spreekt woorden van gelijke strekking: ‘Iedere moord is verschrikkelijk, maar een moord op een journalist extra, omdat journalisten een bijzondere rol hebben in onze samenleving.’ Op de vraag of de ministeriële reisplannen de ijskast in moeten, antwoordt Blok terughoudend. Hij wil het onderzoek afwachten, voordat hij daarover beslist.

Pompeo spreekt Saudische koning en kroonprins in Riaad

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo is op verzoek van president Donald Trump afgereisd naar Saudi-Arabië, waar hij dinsdag kort heeft gesproken met de Saudische koning Salman bin Abdul Aziz al-Saud over de verdwijning van Jamal Khashoggi. Daarna sprak Pompeo met de zoon van de koning, kroonprins Mohammed bin Salman. Volgens het Witte Huis bedankte Pompeo het Saudische koningshuis voor hun ‘inzet om een grondig, transparant en tijdig onderzoek’ mogelijk te maken.

Maandag sprak Trump met de Saudische koning, die volgens de Amerikaanse president ‘ontkent meer te weten over wat er is gebeurd met, zoals hij (koning Salman, red.) zei, zijn Saudische staatsburger’. Omdat Salman elke betrokkenheid categorisch ontkent, zei Trump er rekening mee te houden dat mogelijk ‘schurken’ (‘rogue killers’) verantwoordelijken zijn voor de verdwijning van Khashoggi.

Zaterdag nog dreigde Trump Saudi-Arabië met ‘zware straffen’ als blijkt dat het regime opdracht heeft gegeven om Khashoggi te vermoorden. Amerikaanse Senatoren opperden economische sancties, onder meer via het stopzetten met wapenleveranties aan de Saudi’s, maar dat is volgens de president geen optie omdat het wahabitische land de wapens dan in China en Rusland zal kopen.