Zijn de verlossende vaccins in aantocht?

Drie fabrikanten claimen dat hun vaccin effectief is. Zijn er verschillen tussen deze vaccins? Moderna en Pfizer maken gebruik van de zogenoemde mRNA-techniek. Daarbij wordt een stukje erfelijk materiaal van het virus ingespoten, dat vervolgens wordt opgenomen door menselijke cellen. Die zetten de informatie uit dat erfelijk materiaal om naar eiwitten en die viruseiwitten trainen het immuunsysteem dusdanig dat het een volgende keer ­gericht in actie komt als het virus daadwerkelijk binnendringt. Deze techniek is relatief nieuw. Er zijn nog geen andere vaccins op de markt die op deze manier werken. Maar de resultaten suggereren dat deze coronavaccins zeer effectief zijn.

De techniek die AstraZeneca gebruikt, heeft zich al meer bewezen in de praktijk. Er zijn tal van vaccins op de markt die volgens hetzelfde principe werken. In het vaccin zit een stukje van het virus en door dat in te spuiten denkt het lichaam dat het echte coronavirus binnendringt. Het maakt afweerstoffen aan en bouwt herinnering op om snel in actie te kunnen komen als het virus daadwerkelijk binnendringt.

Wat de drie vaccins gemeen hebben, is dat ze – net als vrijwel alle andere ­vaccins – zijn gericht tegen een specifiek eiwit op de buitenkant van het virus, het zogenoemde spike-eiwit. Dat de test­resultaten van de drie vaccins bemoedigend zijn, duidt er dan ook op dat het spike-eiwit een geschikt doelwit is.

Overigens zijn de meeste berichten tot nu toe slechts claims van de fabrikanten. De ­resultaten zijn nog niet openbaar en nog niet beoordeeld door de medicijnautoriteiten. Over de claims van AstraZeneca ontstond twijfel, doordat in een pers­bericht essentiële informatie bleek te ontbreken. Ook enkele Chinese en Russische fabrikanten claimen een werkzaam vaccin te hebben, maar door een gebrek aan transparantie over onder meer de ontwikkelingsfase daarvan lijken die niet in Europa op de markt te komen.

Alleen de medicijnautoriteit in het Verenigd Koninkrijk heeft het vaccin van Pfizer als eerste al daadwerkelijk goedgekeurd voor noodgebruik. Aankomende week moeten de eerste patiënten in het Verenigd Koninkrijk al kunnen worden ingeënt. De Europese medicijnautoriteiten buigen zich op dit moment nog over de onderzoeksresultaten van Pfizer. Dat proces is mogelijk voor het eind van het jaar afgerond.

Maar hoe zit het dan met de bijwerkingen? Er zijn geen grote veiligheidsrisico’s waargenomen in de onderzoeken, blijkt uit de gegevens die tot nu toe beschikbaar zijn. Maar dat wil niet zeggen dat er geen bijwerkingen zijn waargenomen. Op de plek waar de prik wordt gezet, kan – net als bij andere vaccins – roodheid en zwelling optreden. Ook kreeg een deel van de proefpersonen koorts. Deze bijwerkingen kunnen vervelend zijn, maar het is ook een signaal dat het afweer­systeem in actie is gekomen. Een goed ­teken, want dat betekent vermoedelijk ook dat het immuunsysteem geheugen opbouwt voor een volgende keer.

Een aantal wetenschappers maakt zich nog enigszins zorgen over de mate waarin dergelijke bijwerkingen optreden bij de mRNA-vaccins zoals die van ­Moderna en Pfizer. Die lijken wat heviger dan bij bijvoorbeeld bij een griepprik. Zo kon de koorts bij proefpersonen oplopen tot 40 graden. En één proefpersoon vertelt in wetenschappelijk tijdschrift ­Science zelfs over een zwelling op de prikplek ter grootte van ‘een ganzenei’.