Naast de gevestigde partijen in de Tweede Kamer zijn er tientallen kleinere partijen die op 29 oktober een poging gaan wagen om de Kamer binnen te komen. EW belicht vier kanshebbers.
FNP
Drie regionale partijen registreerden zich dit jaar voor de Tweede Kamerverkiezingen: OOS Limburg (‘Veur ós allemaol’), Lokaal Brabant en de Fryske Nasjonale partij (FNP). De eerste twee haakten voortijdig af – de voorbereiding nam meer tijd in beslag dan verwacht – maar de Fryske Nasjonale Partij (FNP) zette haar aanmelding door.
Hoeveel partijen doen mee aan de verkiezingen?
In totaal registreerden 54 partijen zich bij de Kiesraad. Twee daarvan, OOS Limburg (veur ós allemaol) en Lokaal Brabant, zetten hun deelname niet door.
Welke lijst?
Vrijdag 19 september om 17.00 uur maakt de Kiesraad in een openbare zitting officieel bekend welke partijen tijdig een geldige kandidatenlijst hebben ingediend en wie hun kandidaten zijn. Daarbij worden ook de lijsten genummerd.
De partij ambieert al langer een positie in de landelijke politiek. ‘Gezien de toestand in Den Haag is dat broodnodig,’ stelt FNP. Volgens de partij is de regering te veel met de Randstad bezig, en te weinig met de provincies.
Op lokaal en provinciaal niveau is de FNP sterk vertegenwoordigd. In Friesland maakt de partij sinds 2011 deel uit van het provinciebestuur.
Daarnaast is FNP present in elf van de achttien Friese gemeenteraden, levert ze wethouders en een burgemeester in de gemeente Noardeast-Fryslân.
Waar staat de partij voor?
De kernwaarden van de FNP zijn gemeenschapszin en decentralisatie. ‘Lokale gemeenschappen’ zouden meer zeggenschap moeten krijgen over het openbaar bestuur, vindt de partij.
Hoewel de partijnaam anders doet vermoeden, wil de Fryske Nasjonale Partij niet alleen de belangen van Friesland vertegenwoordigen, maar opkomen voor ‘alle regio’s’.
Wie is de lijsttrekker?
Aant Jelle Soepboer. Tot voor kort nog Kamerlid voor NSC, maar met de verkiezingen in aantocht besloot hij terug te keren naar FNP. Hij was eerder wethouder en gemeenteraadslid voor de partij in Noardeast-Fryslân. Met zijn ervaring in de Kamer en ‘Friese aanpak’ hoopt hij FNP de landelijke politiek in te loodsen.
Hoe ziet de kandidatenlijst eruit?
FNP wil een partij zijn voor ‘alle regio’s’, maar op de kandidatenlijst is daar weinig van te merken. In de top-10 hebben alleen Durk Krol (plek 2, directeur van technologieplatform Water Europe) en Roy Luca (plek 5, wethouder in Woerden) geen Friese wortels, zij komen respectievelijk uit Brussel en Zeist.
Er is meer diversiteit als het gaat over professionele achtergrond. Behalve Soepboer en Luca komt niemand in de top-10 uit de politiek: onder de kandidaten zitten studenten, een journalist, een muzikant en een directeur van brandweeropleidingen.
| Nr. | Naam |
|---|---|
| 1 | Aant Jelle Soepboer |
| 2 | Durk Krol |
| 3 | Japke van Groning |
| 4 | Aimée van der Ham |
| 5 | Roy Luca |
| 6 | Geke Kiers |
| 7 | Ate Bouma |
| 8 | Britte van Die |
| 9 | Fasil Kuipers |
| 10 | Tsjeard Hofstra |
50PLUS
De ouderenpartij doet voor de zesde keer mee aan de landelijke verkiezingen. Op haar hoogtepunt in 2017 had de partij vier zetels in de Kamer. In de jaren daarna ging het snel bergafwaarts voor 50PLUS.
In 2021 hield de partij één zetel over. Die werd ingenomen door Kamerlid Liane den Haan, tot ze kort na haar beëdiging besloot om zich af te splitsen en als eenmansfractie door te gaan. Een debacle voor de partij. Jan Nagel sprak schande van haar besluit. ‘Onfatsoenlijk en de ultieme zetelroof,’ fulmineerde de partijbestuurder en -oprichter.
Sindsdien is de ouderenpartij niet meer vertegenwoordigd in de Tweede Kamer. In de senaat lukte het 50PLUS wel om een zetel te behouden. Op dit moment leidt oud-staatssecretaris van Financiën Martin van Rooijen daar een eenmansfractie.
Waar staat de partij voor?
Thema’s als pensioenen, (ouderen)zorg en de woningmarkt zijn belangrijk voor 50PLUS. Dat vertaalt zich deze keer in een voorstel om deelnemers inspraak te geven bij de overgang van hun opgebouwde pensioen naar het nieuwe pensioenstelsel — het zogeheten invaren.
Verder wil de partij onder meer de koopkracht van ouderen herstellen en extra seniorenwoningen laten bouwen. Ook veiligheid is dit jaar een kernpunt in het verkiezingsprogramma. Daarin is ‘de hand te zien van de nieuwe lijsttrekker’, aldus de ouderenpartij tegen persbureau ANP.
Wie is de lijsttrekker?
Jan Struijs. Hij was jarenlang voorzitter van de grootste vakbond voor politiepersoneel.
Zijn achtergrond kwam terug in zijn speech op de algemene ledenvergadering van 50PLUS. Struijs sprak over de gevaren van cybercrime en aanvallen van hackers. ‘Veel ouderen worden slachtoffer van babbeltrucs, fraude en online misleiding,’ aldus de oud-politiebaas.
Struijs vond de algemene ledenvergadering van 50PLUS voorspoedig en constructief verlopen. Dat is weleens anders geweest. In 2023 moest de politie ingrijpen omdat een ruzie tijdens de ledenvergadering uit de hand liep. ‘Wij zijn ervan doordrongen dat het beeld van ruzie aan ons kleeft,’ zei de lijsttrekker tegen ANP. Hij zei tegen het persbureau zich op de toekomst te willen richten. En gaat ervan uit dat excessen tot het verleden behoren.
Hoe ziet de kandidatenlijst eruit?
Achter Struijs staan twee oudgedienden van de partij: de voormalige 50PLUS-Kamerleden Corrie van Brenk en Martine Baay. Laatstgenoemde kent een lange geschiedenis binnen de partij. Ze was over een periode van twaalf jaar respectievelijk secretaris van het bestuur, en Eerste en Tweede Kamerlid.
Als lijstduwer staat 50PLUS-senator Martin van Rooijen op de lijst. Datzelfde geldt voor Gerrit Jan van Otterloo, die van 2014 tot 2017 fractievoorzitter was.
| Nr. | Naam |
|---|---|
| 1 | Jan Struijs |
| 2 | Corrie van Brenk |
| 3 | Martine Baay |
| 4 | Henk van Tilborg |
| 5 | Ruud van Acquoy |
| 6 | Wilma Berkhout |
| 7 | Anne Marie Fischer |
| 8 | Anneke van der Helm |
| 9 | Anton van Straten |
| 10 | Bennie van Est |
BIJ1
BIJ1 gaat opnieuw een poging wagen om de Tweede Kamer in te komen. In 2021 behaalde Sylvana Simons een zetel voor de partij, maar de nieuwe lijsttrekker Edson Olf kon dat succes niet herhalen. Hij is inmiddels partijvoorzitter en benadrukt in mediaoptredens en interviews vaak dat BIJ1 de politiek niet als doel ziet, maar als middel. De strijd van de partij wordt volgens hem net zo goed op straat gevoerd.
BIJ1 kwam vaak in het nieuws met interne strubbelingen. Zo zag de partij in de gemeenteraad van Amsterdam en Rotterdam meerdere fractieleden vertrekken. In de hoofdstad ging het daarbij om een toxische werkomgeving en machtsmisbruik: juist de onderwerpen waar BIJ1 fel tegen ageert.
Waar staat de partij voor?
BIJ1 strijdt voor radicale gelijkwaardigheid. Om dat te bereiken, staan in het verkiezingsprogramma allerlei nivelleringsvoorstellen. Van het verlagen van de huren, via gratis ov en kinderopvang, tot een minimumloon van 16 euro per uur. De partij ziet een wereld voor zich ‘zonder kapitalisme en onderdrukking’.
Andere kernpunten van de partij zijn antiracisme, -seksisme en radicaal klimaatbeleid. Dergelijke thema’s zijn voor BIJ1 nooit los van elkaar te zien, want de partij laat zich erop voorstaan intersectionele politiek te voeren. Dat wil zeggen dat ze ervan uitgaan dat verschillende vormen van ongelijkheid elkaar versterken.
Wie is de lijsttrekker?
De leden van BIJ1 hebben Tofik Dibi tot lijsttrekker verkozen. Van 2006 tot 2012 zat hij in de Tweede Kamer voor GroenLinks, waar hij in 2012 vergeefs een poging deed om lijsttrekker te worden. Uit ijdelheid, zou hij later bekennen. Zes jaar later sloot hij zich aan bij de partij waar hij nu wel de lijst mag aanvoeren: BIJ1.
Dibi kreeg de voorkeur boven Patricia Dinkela, partijvoorzitter van de Haagse Stadspartij (één zetel in de Haagse gemeenteraad). Achteraf bleek dat er nog een gegadigde was: BIJ1-lid Chanel Matil Lodik had eveneens gesolliciteerd naar de functie, maar het partijbestuur had besloten dat zij niet mocht meedoen aan de lijsttrekkersverkiezing.
Dat besluit zou zijn genomen na advies van de kandidatencommissie, liet partijvoorzitter Olf weten via de media. Meer informatie gaf hij niet, tot grote frustratie van Lodik: ‘Als je pretendeert als partij te staan voor radicale gelijkwaardigheid, dan begint dat toch echt bij je eigen processen.’ Ze is in bezwaar gegaan tegen het besluit.
Lodik en Dinkela staan niet op de concept-kandidatenlijst van BIJ1.
Hoe ziet de kandidatenlijst eruit?
De lijst is flink vernieuwd ten opzichte van 2023. Slechts drie namen keren terug: Yvette Luhrs, Yuval Gal en Venus Bijleveld.
Een van de nieuwkomers is Teun Otte, vorig jaar voorzitter van de Amsterdamse Studenten Vakbond (ASVA). Met de ASVA steunde hij het afgelopen jaar de pro-Palestina-demonstraties op de Universiteit van Amsterdam, die diverse keren tot fikse schade en politie-ingrijpen leidden. Otte is terug te vinden op plek 3.
| Nr. | Naam |
|---|---|
| 1 | Tofik Dibi |
| 2 | Naomi Tuininga |
| 3 | Teun Otte |
| 4 | Marchiano van Campenhout |
| 5 | Mika Beau Dalderop |
| 6 | Noura Oul Fakir |
| 7 | Precious Sadhoe |
| 8 | Soheila Najand |
| 9 | Carolien Nieuweboer |
| 10 | Venus Bijleveld (Ma’MaQueen) |
Vrede voor Dieren
Dat de Partij voor de Dieren (PvdD) de Europese herbewapeningsplannen steunt, kon intern niet bij iedereen op begrip rekenen. Uit onvrede met dit nieuwe defensiestandpunt richtten drie dissidente leden deze zomer een nieuwe, pacifistische dierenpartij op: Vrede voor Dieren.
Waar staat de partij voor?
De partij wil in tijden van ‘bewapening’ en ‘angst voor oorlog’ dieren centraal stellen bij alle beleidsoverwegingen en zo ‘de stemlozen beschermen tegen het mensdom’. Te vaak zijn dieren nog bijzaak, volgens de partij, of ‘zelfs bijgerecht’. Concreet vertaalt zich dat in twee speerpunten: het beëindigen van de bio-industrie en het verminderen van de focus op defensie.
Wie is de lijsttrekker?
Lijsttrekker van de partij is Pascale Plusquin. Samen met Annemarie van Gelder, oud-voorzitter van de Friese afdeling van de PvdD, en Jurgen Suurmeijer, voormalig lid van de PvdD-adviesraad, stond ze aan de wieg van de partij.
Daarvoor was ze jarenlang Statenlid voor de PvdD (2015-2024) in Limburg en kortstondig directeur van Natuur en Milieufederatie in dezelfde provincie. Ze ziet haar nieuwe partij niet als concurrentie van de PvdD, maar als aanvulling.
Hoe ziet de kandidatenlijst eruit?
Op de kandidatenlijst van Vrede voor Dieren is de oorsprong van de partij goed zichtbaar. Zo staat oud-PvdD-voorzitter Ruud van der Velden op plek 3 en de echtgenoot van PvdD-oprichter Marianne Thieme op plek 5: Ewald Engelen, hoogleraar financiële geografie aan de Universiteit van Amsterdam. De helft van de top-10 bestaat uit kandidaten met een verleden bij de PvdD.
Thieme zelf liet in dagblad Trouw weten het nieuwe defensiestandpunt van PvdD met verbazing te hebben gadegeslagen. ‘Verdere militarisering van Europa is onnodig, onwenselijk, en in strijd met de beginselen van de partij,’ schreef ze. Daarom vindt ze de oprichting van een nieuwe dierenpartij logisch. Dat betekent niet dat ze zelf actief wordt voor Vrede voor Dieren.
| Nr. | Naam |
|---|---|
| 1 | Pascale Plusquin |
| 2 | Kees Klomp |
| 3 | Ruud van der Velden |
| 4 | Arabella Burgers |
| 5 | Ewald Engelen |
| 6 | Harry Voss |
| 7 | Anne Hanssen |
| 8 | Rosanna Huertas Mulckhuyse |
| 9 | Belle Fazel |
| 10 | Lara Klaassen |