Meer zeggenschap over pensioen weggestemd in Tweede Kamer

De feiten: Geen meerderheid in Tweede Kamer voor amendement-Joseph

Werknemers en gepensioneerden krijgen geen extra inspraak over het ‘invaren’ van hun opgebouwde pensioen in het nieuwe pensioenstelsel. Het amendement-Joseph, een wetswijziging vernoemd naar Agnes Joseph, de pensioenspecialist van NSC, kreeg dinsdagmiddag geen meerderheid in de Tweede Kamer. De stemming eindigde met 73 stemmen tegen en 72 stemmen voor. Vooral de tegenstem van Denk gaf de doorslag.

Joseph wilde deelnemers van pensioenfondsen zelf de keus geven om het pensioenvermogen wel of niet te laten overzetten (‘invaren’) naar het nieuwe pensioenstelsel.

De belangenclub van de pensioenfondsen, de Pensioenfederatie, sprak zich al eerder uit tegen amendement. Minister Eddy van Hijum van Sociale Zaken, ook NSC, deed dat eveneens.

Werkenden en gepensioneerden zouden door het amendement bij hun pensioenfonds bezwaar mogen aantekenen tegen het invaren, of ze zouden hierover collectief kunnen beslissen via een door het fonds te organiseren referendum.

Volgens de pensioenfondsen en de minister zou die extra inspraak de uitvoeringskosten flink verhogen en de hervorming van het pensioenstelsel flink vertragen.

Wie zei wat over het pensioenplan?

‘Bij de grootste verandering in ons pensioenstelsel ooit, hoort inspraak van mensen. Inspraak is geen luxe. Het is noodzakelijk voor vertrouwen, voor het draagvlak en voor rechtsbescherming. En juist nu, in de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel, is die inspraak afgepakt en is de rechtsbescherming uitgehold en dat is onacceptabel,’ lichtte Tweede Kamerlid Agnes Joseph haar voorstel toe in het debat in aanloop naar de stemming.
Na de stemming meldde Joseph op X: Geen meerderheid in de Tweede Kamer voor het amendement van (…) om inspraak te regelen bij aanpassing van bestaande pensioenen. Deze uitslag is ontzettend spijtig, natuurlijk in de eerste plaats voor de pensioendeelnemers. Als NSC zijn we nog lang niet klaar – er is nog veel te verbeteren aan het pensioenstelsel voor een toekomstbestendiger pensioen en de bestaanszekerheid van de deelnemers
Don Ceder (stemde als Tweede Kamerlid van ChristenUnie tegen het amendement) zei in hetzelfde debat dat Joseph de beginselen van NSC op het spel zet: ‘Bent u niet bang dat NSC, dat de Kamer is binnengekomen met goed bestuur als een van de pilaren, zich hiermee onherstelbaar beschadigt? (…) Kennelijk negeert NSC de sociale partners, de Raad van State, de eigen vicepremier, het ministerie van Financiën, de minister van Financiën en de minister van SZW. Na drie pogingen om het amendement te wijzigen, is er alsnog geen positieve appreciatie, maar wil u het alsnog in stemming brengen, wetende dat de wet daarmee getorpedeerd wordt.’
Doğukan Ergin van DENK (stemde ook tegen) stond sympathiek tegenover het voorstel, maar zat uiteindelijk in de maag met de extra kosten die de pensioenfondsen maken. Die kosten gaan ten koste van de uitkeringen, legde hij uit in het debat: ‘Om maar een voorbeeld te geven: het schoonmaakpensioen. Dat is het pensioenfonds voor mensen met een kleine portemonnee (…). De boodschap was helder: het voorstel is sympathiek en het idee op zich steunen we wel, maar het betekent in de praktijk dat de kosten flink gaan stijgen. Hun inschatting was dat die kosten met in ieder geval 50 procent zouden stijgen.’
Minister Eddy van Hijum (NSC) zei tegen Joseph twee jaar nodig te hebben om het amendement in wetten om te zetten. ‘Het is geen onwil. Ik probeer echt aan te geven wat de serieuze implicaties zijn van het amendement en de zorgvuldigheid die wat u wilt, vraagt.’

EW's visie: Amendement viel goed te begrijpen, maar kwam te laat

Door: Jeroen van Wensen, redacteur Economie

Het voorstel van NSC, mede ingediend door BBB, PVV en SP, viel te prijzen. Bij een gemiddeld huishouden komt het pensioenvermogen naar schatting uit op zo’n 150.000 euro. Het was altijd al vreemd dat aan dat vermogen is gesleuteld, zonder werkelijke inspraak van de pensioendeelnemer.

Het Toeslagenschandaal en Groningen hebben laten zien dat burgers gehoord willen worden en rechtsbescherming verlangen. Bij de pensioenhervorming is van beide zaken weinig sprake.

Voorstel komt te laat

De makke was alleen dat het voorstel veel te laat kwam. Bedrijven moesten al in 2024 besluiten wat er met de pensioenen gaat gebeuren.

De pensioenfondsen voeren die besluiten momenteel uit. Denk aan het wel of niet invaren van opgebouwde pensioenen, en de nieuwe premieregeling optuigen. En ook: hoe moet het huidige vermogen bij invaren over de werkenden en gepensioneerden worden verdeeld?

Of het nieuwe stelsel daadwerkelijk beter uitpakt, valt niet op voorhand te zeggen. Wat wel al viel te zeggen, is dat pensioenfondsen extra kosten hadden moeten maken om invulling te geven aan het individuele bezwaarrecht of anders aan het referendum. Dat is voor geen enkele deelnemer gunstig.

Bovendien zou meer inspraak onduidelijkheden met zich mee brengen. Een fonds moet deelnemers voorrekenen wat de verschillen zijn tussen het ‘oude’ en ‘nieuwe’ pensioen. Dat is relatief eenvoudig als alle deelnemers invaren.

Maar als door het individuele bezwaarrecht een onbekend aantal deelnemers niet invaart (de helft, een kwart, 90 procent?), dan valt die berekening heel moeilijk te maken, omdat de resultaten weer afhankelijk zijn van het aantal deelnemers dat wel of niet overstapt.

Chaos dreigde

Bovendien bestond tot op het laatste moment onzekerheid over de juridische gevolgen van het amendement. NSC wilde deze wetswijziging toevoegen aan het wetsvoorstel dat fondsen langer de tijd geeft om de pensioenhervorming door te voeren. De einddatum waarop de pensioenen moeten zijn omgezet, wordt door die wet 1 januari 2028 in plaats van 1 januari 2027.

Maar minister Van Hijum zei minimaal twee jaar nodig te hebben om het amendement om te zetten in gedetailleerde wetgeving (via een zogeheten novelle). Zou de Eerste Kamer daarop willen wachten, dan zou de senaat mogelijk pas in mei 2027 stemmen over het wetsvoorstel.

Dat betekende dat stemming over het plan van Joseph en de invoering van bezwaar en referendum na de wettelijke einddatum van de pensioenhervorming zouden komen te liggen.

Hoe daar een mouw aan viel te passen, is nooit helemaal duidelijk geworden. Maar dat maakt nu ook niet meer uit.

Verdere verdieping: Meer over inspraak in het huidige en nieuwe pensioenstelsel

Inspraak over het eigen pensioen is geen nieuw fenomeen. Als een pensioenfonds bestaande uitkeringen wil aanpassen, dan hebben werkenden en gepensioneerden het recht om niet in stemmen met deze zogeheten collectieve waardeoverdracht.

Maar tijdens de pensioenhervorming (wat ook een collectieve waardeoverdracht is) is het instemmingsrecht uitgeschakeld.

Geen individuele inspraak vanwege complexe materie

Het zijn de werkgevers, vakbonden en ondernemingsraden die over de hervorming besluiten, namens werknemers en gepensioneerden. Hierachter gaat het argument schuil dat individuele werkenden en gepensioneerden de gevolgen van deze enorme overstap zelf moeilijk kunnen inschatten.

En het zou de pensioenhervorming alleen maar nodeloos ingewikkeld maken. Vooral omdat pensioenfondsen dan twee pensioensystemen in werking moeten houden.

Ouderenorganisaties, en ook een aantal pensioendeskundigen die de hervorming mede hebben vormgegeven, zagen dat weer anders. ‘Als je wilt uitstralen dat het nieuwe stelsel een verbetering is, dan is niets zo krachtig als een opt-out bieden,’ hield pensioenhoogleraar Bas Werker van Tilburg University de Tweede Kamer vorig jaar juni voor.